Marcel H. Van Herpen – „Wojny Putina” – recenzja i ocena
Autorem książki Wojny Putina jest Marcel Van Herpen, dyrektor holenderskiego think tanku Cicero Foundation, zajmujący się sprawami integracji europejskiej, w tym szczególnie integracji krajów Europy Środkowej i Wschodniej z UE i NATO. Van Herpen jest ponadto badaczem problemów współczesnej Rosji oraz problemów postsowieckiej przestrzeni cywilizacyjnej. Rok temu wydał książkę zatytułowaną Putinism: the Slow Rise of a Radical Right Regime in Russia.
Praca skupia się na konfliktach i wojnach wywołanych przez obecny reżim rządzący Rosją, która pod rządami Władimira Putina stara się zbudować kolejne rosyjskie imperium. Książka jest podzielona na trzy części. Pierwsza dotyczy historycznych źródeł rosyjskiego imperializmu i imperialnej tradycji, która jest genetyczną cechą tego państwa, druga zawiera opis niszczenia zalążków jelcynowskiej demokracji i przekształcania Rosji w państwo autorytarne. Trzecia część poświęcona została wojnom przedputinowskim (zimna wojna, wojna w Afganistanie, pierwsza wojna czeczeńska) oraz wojnom rozpętanym przez Putina (druga wojna czeczeńska, wojna z Gruzją). Wstęp do wydania polskiego, poprzedzający te części, zawiera też krótkie odniesienie do obecnej wojny na Ukrainie – opanowanie tego państwa ma być według Van Herpena marzeniem Putina.
Zobacz też:
- Krym: bastion rosyjskiej pamięci – fotoreportaż
- Wschodnia Ukraina: zestrzelenie malezyjskiego Boeinga
- Kwestia niepodległości Tatarów krymskich w latach 1917–1921
Autor stawia tezę, że wojny rozpętane przez prezydenta Rosji są wypadkową zarówno jego bezwzględnej i niezmiernie konsekwentnej woli odbudowy imperium, jak i bierności, braku solidarności i chciwości Zachodu, którego poszczególne kraje w sposób egoistyczny starają się kosztem wspólnych interesów załatwiać własne partykularne sprawy z Kremlem. Van Herpen ocenia taką politykę jako zgodną z powiedzeniem przypisywanym Leninowi: kapitaliści sprzedadzą nam linę, na której ich powiesimy. Motywem przewodnim książki jest właśnie Putinowska zaciekłość w wprowadzeniu polityki imperialnej i niezważanie przy tym na koszty. Przykładem tego jest wysadzanie wielopiętrowych domów w Rosji, aby mieć pretekst do rozpętania wojny przeciw Czeczenom, o co autor niedwuznacznie oskarża reżim Putina.
Książka Wojny Putina jest bardzo dobrym kompendium historii Rosji i jej polityki w schyłkowych latach prezydentury Jelcyna i podczas rządów jego następcy. Van Herpen dokonał bardzo szczegółowej analizy głównych aspektów życia politycznego i społecznego naszego sąsiada. Dokładnie, wręcz drobiazgowo odtworzył procesy przygotowania do wojen i ukazał ich polityczne skutki. Wniosek autora jest jednoznaczny: jego zdaniem Putin będzie nadal prowadził swoją agresywną politykę i nie powstrzymają go żadne sankcje. Czasem zrobi leninowski krok do tyłu, żeby potem zrobić dwa kroki do przodu. Van Herpen nie pozostawia złudzeń.
Jeśli coś można zarzucić autorowi, to zbyt częste porównywania reżimu Putina do reżimu Mussoliniego, które moim zdaniem są nie zbyt trafne, bo np. bojówki Młodzieżowego Demokratycznego Antyfaszystowskiego Ruch „Nasi” czy przywróceni do łask Kozacy w żaden sposób nie mogą być porównywani z wielotysięczną i militarnie szkoloną faszystowską organizacją tzw. „Czarnych Koszul”.
Książka jest niezmiernie ciekawa zarówno z powodu bogatej faktografii, jak i wyjątkowo dociekliwej i znakomitej analizy przedmiotu. Rzadko się zdarza, żeby zachodni badacz Rosji tak dokładnie wczuł się w specyfikę tego kraju, który swego czasu Churchill nazwał zagadką owinięta w tajemnicę.
Redakcja i korekta: Agnieszka Leszkowicz
