Tomasz Domański i Edyta Majcher-Ociesa (red.) – „Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945” – recenzja i ocena
Tomasz Domański i Edyta Majcher-Ociesa (red.) – „Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945” – recenzja i ocena
Polnische Polizei im Generalgouvernement zwana potocznie granatową policją to zagadnienie przez długi czas bardzo słabo obecne w dyskursie naukowym. Formacja jest jednak bardzo ciekawym aspektem wojennej, okupacyjnej codzienności. Nie wszyscy bowiem mieli kontakt z oddziałami niemieckim, ale prawie każdy kontaktował się z granatowymi.
Recenzowana pozycja pod redakcją Tomasza Domańskiego i Edyty Majcher-Ociesy jest pokłosiem konferencji „Policja Polska «granatowa» w Generalnym Guberantorstwie w latach 1939-1945”, która obradowała 6 grudnia 2016 r. w Kielcach, pod honorowym patronatem Komendanta Głównego Policji Państwowej. Publikacja ukazała się w cyklu Centralny Projekt Badawczy IPN „Dzieje Żydów w Polsce i relacje polsko-żydowskie w latach 1914-1989”.
Powstanie policji w okupacyjnych warunkach zwiastowała odezwa Wyższego Dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie SS-Obergruppenführera Wilhelma Krügera z 30 października 1939 r. W jej treści nakazywano, pod groźbą surowych kar, zgłoszenie do dnia 10 listopada 1939 r. urzędników Polskiej Policji, w tym również oficerów, którzy na dzień 1 września 1939 r. pełnili służbę. Oficjalnie utworzono Polinische Polizei z dniem 17 grudnia 1939 r., zgodnie z zarządzeniem Generalnego Gubernatora Hansa Franka o organizacji Polnische Polizei im Generalgouvernement. Choć policjanci nosili te same, co przed wojną granatowe mundury, to jednak struktury nowej formacji zostały silnie zredukowane. Nie istniał szczebel główny, a nawet dystryktowy, a najwyższą komórką była komenda powiatowa (lub miejska) podporządkowana niemieckiej Ordnungspolizei (Orpo). Tym samym granatowa policja przekształcona została w organ samorządowy pod zarządem starostw.
Dziewięć artykułów, które składają się na tom „Policja granatowa w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939-1945” dotyczą różnych aspektów tytułowego zagadnienia. Bardzo dobrze składa się, że pierwszy – ich chyba najbardziej obszerny tekst – autorstwa Macieja Korkucia dotyczy państwowo-prawnych i historycznych kontekstów funkcjonowania granatowej policji. W wyczerpujący sposób przedstawia w jakich warunkach i z jakim zapleczem funkcjonowała Polnische Polizei. Dzięki temu dużo czytelniejszej stają się studia przypadków pióra Tomasza Domańskiego i Dariusza Palacza, który zajęli się odpowiedni policjantami granatowymi w Kielcach i powiecie kieleckim oraz Opocznie.
Ciekawym zarysem historii, poszerzającym główne zagadnienie, jest artykuł Tomasza Pączka, który przedstawia Polnische Kriminalpolizei (Polską Policję Kryminalną) w dystrykcie lubelskim. Równie frapujący i nietuzinkowy jest tekst Sebastiana Piątkowskiego, który przedstawia sposób pisania o granatowych na łamach niemieckiej prasy polskojęzycznej (gadzinówek) oraz polskiej prasy konspiracyjnej. Bardzo interesująco przedstawia się zmiana pisania o polskich policjantach w „bibule” wraz z wydłużaniem się czasu okupacji oraz postępującej ogólnej demoralizacji społeczeństwa.
Recenzowany tom zawiera artykuły bardzo zróżnicowane pod względem merytoryki, jaki i przystępności przekazywania wiedzy. Jednak wybrana tematyka pozwala na zorientowanie się w sposób dostateczny w powstaniu, zadaniach, działalności oraz poniesionych konsekwencjach z powodu podjęcia służby przez polskich policjantów. Zdecydowanie polecam, aby nabrać ogólnej wiedzy o Polnische Polizei im Generalgouvernement przed sięgnięciem po opracowania bardziej wyczerpujące i szczegółowe.
