Zygmunt I Stary (1467–1548)
Zygmunt I Stary (aut. Hans von Kulmbach, między 1511 a 1518 rokiem, domena publiczna). Zygmunt I Stary przyszedł na świat dokładnie w Nowy Rok, czyli 1 stycznia 1467 roku w Kozienicach, jako syn Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Był przedostatnim z szóstki synów tej pary. W młodości znalazł się pod protekcją Władysława II Jagiellończyka, króla czeskiego i węgierskiego, który uczynił go namiestnikiem Śląska i Dolnych Łużyc.
Po śmierci swojego brata, Aleksandra Jagiellończyka, najpierw w roku 1506 został wielkim księciem litewskim, a na początku 1507 roku przyjął godność króla Polski. Niemal od razu musiał stoczyć pierwszą wojnę jako władca – konflikt litewsko-moskiewski trwał w latach 1507–1508. Kolejna taka wojna miała miejsce w latach 1512–1522 i – mimo chociażby polsko-litewskiego zwycięstwa pod Orszą w 1514 roku – skończyła się rozejmem, na mocy którego Litwa utraciła ostatecznie Smoleńsk wraz z okolicznymi ziemiami. Za sukces tych lat należy jednak uznać zjazd wiedeński z 1515 roku, w trakcie którego udało się przekonać cesarza rzymskiego Maksymiliana I Habsburga do wycofania swego poparcia względem Moskwy oraz uznania polskich praw lennych względem Prus. Następne walki z Moskwą w latach 1534–1537 nie przyniosły powrotu Smoleńska w ręce litewskie.
Tymczasem między 1519 a 1521 rokiem trwała wojna z Krzyżakami, która skończyła się podpisaniem czteroletniego rozejmu. W 1525 doszło do niezwykle ważnego wydarzenia, znanego jako hołd pruski – wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern złożył Zygmuntowi hołd lenny, Prusy Zakonne zostały z kolei zeświecczone, stając się Prusami Książęcymi.
W 1523 roku doszło do nieudanego zamachu na Zygmunta – ktoś strzelił w stronę króla w czasie, gdy przechadzał się po wawelskim krużganku. Sprawcy i inicjatorów ataku nie udało się jednak ustalić. W 1530 i 1538 król wydał dwa statuty normujące elekcję viritim, czyli wybór króla dokonywany powszechnie przez stan szlachecki. Ze szlachtą król nie zawsze układał się dobrze, o czym świadczyła tzw. wojna kokosza, czyli rokosz polskiej szlachty w 1537 roku.
Hołd pruski z 1525 roku na obrazie Jana Matejki Warto również wspomnieć o wkładzie Zygmunta I Starego w rozwój kulturalny ziem znajdujących się pod jego panowaniem. W tym czasie wzorce renesansowe dotarły na tereny polskie. Był wybitnym mecenasem sztuki, nakazał też przebudowę Wawelu w stylu renesansowym – po tym procesie pozostał na zamku chociażby piękny zabytek w postaci Kaplicy Zygmuntowskiej.
Zygmunt I Stary miał dwie żony. Pierwszą z nich była Barbara Zapolya, która po trzech latach małżeństwa i ciężkiej chorobie zmarła. Z tego związku Zygmunt doczekał się dwóch córek – Jadwigi i Anny. Drugą żoną władcy została Bona, członkini znamienitego mediolańskiego rodu Sforzów. Urodziła królowi szóstkę dzieci, w tym następcę tronu, Zygmunta Augusta.
Zygmunt I Stary – często zadawane pytania:
Jak wyglądało małżeństwo Zygmunta i Bony Sforzy?
Związek polsko-litewskiego władcy i mediolańskiej księżniczki bez wątpienia miał wielkie znaczenie dla życia politycznego kraju, zwłaszcza, że królowa chętnie angażowała się w politykę na tyle, na ile pozwalała jej pozycja. Choć związek był podyktowany kalkulacją polityczną, nie można mu jednak było odmówić pewnej specyficznej, uczuciowej głębi. [CZYTAJ WIĘCEJ]
Fragment drzewa genealogicznego Jagiellonów z XVI wieku. Od lewej: Barbara Zapolya, Zygmunt I Stary, Bona Sforza (domena publiczna). Jakie znaczenie miał hołd pruski?
Hołd pruski miał ogromne znaczenie dla sytuacji geopolitycznej Polski i Litwy – zlikwidowane państwo krzyżackie, w miejsce którego utworzono świeckie księstwo, będące polskim lennem, przestało stanowić zagrożenie w taki sposób, jaki miało to dotychczas miejsce. [CZYTAJ WIĘCEJ]
W jaki sposób rządził Zygmunt?
Zygmunt I Stary po trony Polski i Litwy sięgnął w momencie, gdy Jagiellonowie byli jednym z bardziej znaczących rodów Europy. Sam wprowadził swoje królestwo oraz księstwo w okres, który potem określono „złotym wiekiem”. [CZYTAJ WIĘCEJ]
