Beniamin Czapla – „Antoni Patek. Zegarmistrz królów. Śladami życia” – recenzja i ocena
Beniamin Czapla – „Antoni Patek. Zegarmistrz królów. Śladami życia” – recenzja i ocena
Patek Philippe to jedna z najdroższych i najbardziej ekskluzywnych marek zegarków na świecie, których ceny zaczynają się od kilkudziesięciu tysięcy złotych, a kończą nawet na kilku lub kilkunastu milionach. Wyroby Patek Philippe nosili królowa Wiktoria i książę Albert, Wiktor Emmanuel III, papież Pius IX, Pablo Picasso oraz Albert Einstein. Firma przez ponad sto pięćdziesiąt lat swego istnienia stała się synonimem luksusu i prestiżu, mniej znana jest jednak jej historia, a szczególnie postać założyciela – Polaka, Antoniego Patka.
Beniamin Czapla w swojej książce „Antoni Patek. Zegarmistrz królów. Śladami życia” podjął się zadania rzucenia światła na tajemniczy i mało zbadany życiorys człowieka stojącego za powstaniem firmy Patek Philippe. Publikacja to debiut autora, z wykształcenia historyka, związanego z Biblioteką Śląską w Katowicach, pracującego w Instytucie Badań Regionalnych. Powstała z pasji do tematyki zegarmistrzostwa i niezaspokojonej ciekawości na temat Polaka, który osiągnął w tej dziedzinie najwięcej, a jednocześnie jest niemal zapomniany. Zachowało się niewiele materiałów źródłowych na jego temat, Beniamin Czapla dołożył jednak starań, aby odnaleźć wszelkie wzmianki na jego temat w archiwach krajowych i zagranicznych, zdobywając informacje, do jakich nie dotarli autorzy wcześniejszych opracowań, skupiający się głównie na historii marki, a nie jej założycielu. Dzięki temu otrzymujemy pierwszą tak pełną biografię Antoniego Patka, choć autor wskazuje na liczne luki w jego życiorysie, których nie udało mu się wypełnić.
Książa podzielona została na trzy części, pierwsza, zatytułowana „Młodość” rozpoczyna się od narodzin Antoniego, który przyszedł na świat w 1812 r. w Piaskach Szlacheckich, w arystokratycznej rodzinie pieczętującej się herbem Prawdzic. Materiał źródłowy pozwolił na przybliżenie jego najbliższych kręgów, autor porusza jednak kwestię problemów z odtworzeniem pierwszych lat życia Patka, posługując się fragmentami listów w celu oddania atmosfery panującej w domu. Większa część tego rozdziału poświęcona jest żołnierskiej działalności bohatera, służącego w 1. Pułku Strzelców Konnych oraz jego udziałowi w powstaniu listopadowym, za co został odznaczony Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari. To kluczowe wydarzenie w życiu bohatera, ponieważ po klęsce powstania zmuszony był do emigracji na Zachód. Beniamin Czapla nie opisuje tylko doświadczenia Antoniego, przedstawiając szerszy kontekst polistopadowej przymusowej ucieczki z kraju, która stała się udziałem wielu powstańców.
Dla Patka ostatnim przystankiem w jego podróżach była szwajcarska Genewa, gdzie założył rodzinę, nawiązał przyjaźnie i poznał pierwszego wspólnika, spolonizowanego Czecha, Franciszka Czapka. Z tego okresu zachowało się więcej materiałów pozwalających poznać charakter Antoniego i jego życie prywatne, co możliwe było dzięki prowadzeniu przez niego ożywionego życia towarzyskiego wśród polskich emigrantów, gdzie poznał samego Adama Mickiewicza (któremu notabene udzielił pożyczki). Druga część książki skupia się na przedstawieniu losów Patka w Szwajcarii, przez pryzmat jego doświadczenia emigracyjnego i związków z innymi wychodźcami. Głównymi zagadnieniami jest polityka, kwestia przynależności Antoniego do stronnictwa demokratycznego lub konserwatywnego oraz działalność polskiej emigracji. Przedstawione zostają tu najważniejsze postacie, inicjatywy, w które angażował się Patek, najczęściej wiążące się z pomocą finansową. Nie ulega wątpliwości, że odgrywał on dużą rolę i był bardzo aktywny, przejawiając troskę o rodaków i losy ojczyzny.
Trzecia część książki opisuje to, co bodaj najciekawsze w życiorysie Patka, czyli początek i rozwój działalności zegarmistrzowskiej. Ukazuje się tutaj cała wiedza i pasja autora to tej tematyki, ponieważ przedstawia czytelnikom nie tylko losy firmy, ale także informacje na temat historii produkcji zegarków w Szwajcarii i na świecie. Dowiadujemy się jednak przede wszystkim, jak firma założona przez polskiego emigranta, nie będącego nawet z wykształcenia zegarmistrzem, stała się jedną z wiodących marek produkujących zegarki na świecie. Nie było to łatwe zadanie, Antoni często uskarżał się na problemy finansowe, wdawał się w konflikty ze wspólnikami. Książka ukazuje jego niezwykły zmysł biznesowy, który sprawił, wyroby wyróżniały się jakością, innowacyjnością oraz popularnością wśród najbardziej wpływowych ludzi. Ta część książki jest zdecydowanie najciekawsza, ponieważ nie tylko odkrywamy dzięki niej kulisy powstawania słynnego przedsiębiorstwa Patek Philippe, ale także poznajemy Antoniego z innej strony: jako wytrawnego biznesmena, którego prace nad nieustannym doskonaleniem firmy przerwała choroba. Po jego śmierci firma przeszła w ręce rodziny wspólnika, Adriena Philippe’a, a Antoni Patek został niestety w dużej mierze zapomniany.
Recenzowana publikacja przybliża życiorys bohatera na tyle, na ile jest to możliwe przy skąpym materiale źródłowym. Sam Antoni Patek, jego osobowość i charakter nie są tak łatwe do przedstawienia, choć autor często spekuluje na temat tego jaki był, co mógł czuć lub myśleć. Opiera się w tym na listach i dokumentach, których język został uwspółcześniony, jak stwierdza autor, dla ułatwienia odbioru, odbiera to jednak odrobinę autentyczności cytowanym fragmentom.
„Antoni Patek. Zegarmistrz królów. Śladami życia” jest bardzo rzetelną, napisaną z zamiłowania do tematyki biografią człowieka, który zasługuje na większą rozpoznawalność. Rzetelnie przedstawione losy Antoniego Patka, stojącego za powstanie firmy Patek Philippe będą zdecydowanie przyjemną i ciekawą lekturą nie tylko dla miłośników zegarmistrzostwa czy luksusowych marek.
