Adam Mickiewicz (1798–1855)
Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu k. Nowogródka w rodzinie szlacheckiej. Jego ojciec, Mikołaj, był nowogródzkim adwokatem, zaś matka córką ekonoma. Był drugim z piątki dzieci Mickiewiczów – jego starszy brat Franciszek został zapamiętany przede wszystkim jako uczestnik powstania listopadowego, młodszy, Aleksander, był wykładowcą akademickim. O dwóch ostatnich braciach – Jerzym oraz Antonim, źródła nie wspominają.
Adam Mickiewicz rozpoczął edukację w 1807 roku szkole dominikanów w Nowogródku i jak przyjmują jego biografowie, to na tym poziomie edukacji zaczął pisać pierwsze wiersze. Kolejny etap kształcenia wiązał się z opuszczeniem przez Adama Mickiewicza rodzinnych stron i przeprowadzką do odległego o około 150 kilometrów Wilna. Tam w 1815 roku rozpoczął studia na Wydziale Nauk Fizycznych i Matematycznych, choć słuchał też wykładów na Wydziale Nauk Moralnych i Politycznych oraz Literatury i Sztuk Wyzwolonych. W związku z trudną sytuacją finansową zdecydował się na złożenie aplikacji do Seminarium Nauczycielskiego, które stwarzało możliwość ubiegania się o stypendium dla przyszłych nauczycieli, jednocześnie zobowiązywało kandydatów do przyjęcia pracy we wskazanej przez władze szkole.
Wilno było dla Adama Mickiewicza miejscem działalności studenckiej i patriotycznej, ale także poetyckiej. To w tym mieście ukazały się m.in. dwa pierwsze tomy poezyj, zawierające Ballady i romanse, Grażynę oraz II i IV część Dziadów. Zanim jednak Mickiewicz napisał te ważne dzieła, musiał na kilka lat (z przerwami) porzucić Wilno. W 1819 roku ukończył studia i zgodnie z przyjętym wcześniej zobowiązaniem, podjął pracę jako nauczyciel w szkole powiatowej w Kownie. Według ustaleń pracować miał przez cztery lata do 1823 roku, lecz w związku z jego częstymi wyjazdami do Wilna, faktyczny okres pobytu był znacznie krótszy. Mimo to Adam Mickiewicz nie czuł się w Kownie dobrze.
Całkiem odmiennie, zarówno pod względem twórczym, jak i osobistym, należy oceniać czas spędzony w Wilnie, który był dla Adam Mickiewicza szczególnie ważny. To wtedy wspólnie z Tomaszem Zanem i Józefem Jeżowskim założył Towarzystwo Filomatyczne, czyli tajne stowarzyszenie studenckie, którego celem początkowo było doskonalenie własnej wiedzy, a z czasem także szeroko rozumiane działania patriotyczne. Jak pisał sam Mickiewicz, towarzystwo miało „ugruntować niezachwianie narodowość”. Działalność tajnych związków młodzieżowych z czasem stała się solą w oku władz carskich i po przeprowadzeniu śledztwa przez rosyjskiego polityka Nikołaja Nowosilcowa, doszło do licznych zatrzymań. Wśród aresztowanych za przynależność do Towarzystwa Filomatów w październiku 1823 roku był Adam Mickiewicz. Trafił do dawnego klasztoru bazyliańskiego, gdzie przetrzymywano go do 21 kwietnia 1824 roku, kiedy za poręczeniem Joachima Lelewela opuścił celę.
Gdy jesienią 1824 roku zapadł wyrok w sprawie członków tajnych organizacji, na liście skazanych znalazł się również Adam Mickiewicz, który zmuszony był opuścić Litwę i wyprowadzić się w głąb Rosji, gdzie przebywał do maja 1829 roku. W tym czasie poznał on imperium w jego różnych aspektach (zarówno społecznych jak i politycznych), zawiązał znajomości z elitami kulturalnymi i polonijnymi. Podróże po różnych częściach państwa były dla niego twórczo inspirujące – to tam napisał m.in. Sonety krymskie i Konrada Wallenroda. Przy pomocy przychylnych jego staraniom do wyjazdu za granicę przyjaciół, udało się Mickiewiczowi uzyskać paszport i na pokładzie parowca „George IV” wypłynąć do niemieckiej Lubeki.
Wyjazd z Rosji dał początek europejskim wojażom polskiego wieszcza. Odwiedził m.in. Berlin, Drezno, Pragę, Zurych, Wenecję i Rzym, poznał wybitnych twórców, takich jak Wacław Hanka czy Johann Wolfgang Goethe. Przeżycia z czasów podróży znalazły odzwierciedlenie w późniejszych dziełach Adama Mickiewicza. W Italii poeta dowiedział się o wybuchu insurekcji, znanej później pod nazwą powstania listopadowego. Deklarował on chęć dotarcia do Polski, choć jednocześnie z niejasnych przyczyn długo zwlekał z podjęciem konkretnej decyzji co do udziału w zrywie, a nawet podróży do kraju. Ostatecznie Adam Mickiewicz dotarł do Wielkopolski w sierpniu 1831 roku, w czasie gdy powstanie dogorywało.
W marcu 1832 roku Adam Mickiewicz udał się do Drezna, gdzie powstała III część Dziadów, a stamtąd do Paryża. To właśnie w stolicy Francji zamieszkał na stałe. Aktywnie działał w środowisku emigranckim, angażując się w prace lokalnych towarzystw i czasopism. Opublikował tam Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, w których postulował wolność swojej ojczyzny. Nie porzucił jednak poezji. W 1834 roku Aleksander Jełowicki wydał w Paryżu jego epopeję Pan Tadeusz. Rok ten przyniósł również duże zmiany w życiu osobistym Adama Mickiewicza – ożenił się on z Celiną Szymanowską, a para doczekała się szóstki dzieci: Aleksandra, Heleny, Jana, Józefa, Marii i Władysława. Jesienią 1839 roku Mickiewicz podjął pracę jako wykładowca literatury łacińskiej w Lozannie, a w kolejnym roku wrócił do Paryża, gdzie stanął na czele katedry literatury słowiańskiej w Collège de France. W kolejnych latach pracę wykładowcy łączył z twórczością literacką. Kontynuował też działania w zakresie szerzenia idei polityczno-społecznych, które po przystąpieniu Adama Mickiewicza do Koła Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego, stały się przyczyną problemów zawodowych – propagowanie idei Towiańskiego, doprowadziło do zawieszenia wykładów Mickiewicza na uczelni.
Kup e-booka: „Polacy na krańcach świata: XIX wiek”
Książka dostępna jako e-book w 3 częściach: Część 1, Część 2, Część 3
Podczas Wiosny Ludów, Adam Mickiewicz uzyskał dwie audiencje u papieża Piusa IX, a potem utworzył w Rzymie Legion – formację wojskową, której myśl przewodnia wiązała się z programem głoszonym przez polskiego poetę i jego sympatyków. Legion Adama Mickiewicza wziął udział w starciach włosko-austriackich, stając po stronie Italii. Przyjmuje się, że formacja miała większe znaczenie jako nośnik idei, niż realna siła militarna.
Po powrocie do Francji w grudniu 1848 roku Adam Mickiewicz zainicjował w Paryżu wydawanie nowej gazety w języku francuskim – „La Tribune des Peuples” (pl. „Trybuna Ludu”). Bazując na nadziejach związanych z prezydenturą Napoleona III Bonaparte, Mickiewicz stworzył pismo nawiązujące do ideałów rewolucji lutowej i wzywające Francję do wsparcia Polski w dążeniu do niepodległości. Podobnie jak inne gazety o charakterystyce lewicowej „La Tribune des Peuples” została zawieszona wskutek wprowadzenia stanu oblężenia. Choć później wznowiono wydawanie pisma, to nie mogli w nim publikować Polacy, w tym oficjalnie także Adam Mickiewicz. Ostatecznie pismo upadło.
Ostatnią próbę zaangażowania w odzyskanie przez Polskę niepodległości podjął Adam Mickiewicz we wrześniu 1855 roku, kiedy z poparciem księcia Adama Czartoryskiego udał się do Stambułu, gdzie trwała wojna krymska między Rosją, a Turcją (wspieraną przez Anglię i Francję). Włączył się tam w działania dyplomatyczne, starał się wspierać sprawę polską (m.in. miał mediować między zwaśnionymi frakcjami polskimi), inicjował formowanie nowych jednostek.
Adam Mickiewicz uskarżał się na dolegliwości żołądkowe od października, a jego stan stopniowo się pogarszał. 26 listopada zmarł w Stambule, najprawdopodobniej wskutek zakażenia cholerą. Ciało przetransportowano do Paryża i złożono na cmentarzu w Montmorency, a w 1890 roku jego szczątki złożono w krypcie archikatedry krakowskiej na Wawelu.
Twórczość i pamięć o ideach Adama Mickiewicza przetrwała w kolejnych pokoleniach, czyniąc polskiego wieszcza nie tylko jednym z największych poetów w historii Polski i Europy, ale też jednym z najważniejszych działaczy politycznych porozbiorowej Polski.
Adam Mickiewicz – często zadawane pytania:
Jakie kobiety pojawiły się w życiu Adama Mickiewicza?
Zanim Adam Mickiewicz ożenił się z Celiną Szymanowską wdawał się w związki i romanse z wieloma kobietami, były to m.in.: Maryla Wereszczakówna, Karolina Kowalska, Karolina Sobańska czy Henrietta Antkiewiczówna.
Jak wyglądało życie Adama Mickiewicza w Paryżu?
Adam Mickiewicz przeprowadził się do Paryża w 1832 roku i spędził tam znaczną część życia. Działalność wieszcza we Francji bardzo ciekawie opisał w swoich pamiętnikach jego syn, Władysław Mickiewicz.
Jakie były najważniejsze dzieła Adama Mickiewicza?
Do najważniejszych dzieł Adama Mickiewicza zalicza się m.in.: „Ballady i romanse”, „Sonety krymskie”, „Grażynę. Powieść litewską”, „Konrada Wallenroda”, cykl „Dziadów” czy poemat „Pan Tadeusz, czyli ostatni zjazd na Litwie”.
Czy Adam Mickiewicz był szczególnie związany z Wilnem?
Adam Mickiewicz nie przebywał w Wilnie szczególnie długo, lecz był to czas intensywnego rozwoju młodego poety i działacza niepodległościowego. Miasto było także tłem ważnych przeżyć osobistych. To w Wilnie powstała m.in. „Grażyna” oraz II i IV część „Dziadów”.
Jakie są najważniejsze ciekawostki na temat życia i twórczości Adama Mickiewicza?
- Adam Mickiewicz znał siedem języków (polski, łacinę, francuski, rosyjski, włoski, niemiecki i białoruski), a w pewnym stopniu opanował także grekę i język angielski.
- Adam Mickiewicz pracował jako nauczyciel, będąc beneficjentem programu stypendialnego, po ukończeniu studiów miał obowiązek nauczania, najpierw pracował w kowieńskiej szkole powiatowej, zaś po zesłaniu był nauczycielem w liceum w Odessie.
- Utwory wieszcza tłumaczono na różne języki. Jeszcze za jego życia dokonano przekładów na język francuski, niemiecki, a nawet perski.
- W młodości fascynował się postacią Napoleona Bonaparte. Po przeprowadzce z Nowogródka do Wilna Mickiewicz często podpisywał się imieniem „Napoleon”
- Polski poeta był również wybitnym tłumaczem. Na język polski przekładał utwory m.in. Georga Gordona Byrona, Friedricha Schillera, Woltera, Goethego i Szekspira.
Jak upamiętniono Adama Mickiewicza?
Pomniki Adama Mickiewicza można znaleźć w wielu miastach Polski (m.in. w Krakowie, Poznaniu i Warszawie) oraz Europy (Wilno, Lwów, Paryż). Ponadto w Polsce znajduje się kilka parków oraz kilkanaście szkół, które noszą imię polskiego wieszcza. Muzea poświęcone pamięci Mickiewicza można odwiedzić m.in. w Wilnie i Paryżu, a nawet w Stambule. Poetę upamiętnia też uniwersytet w Poznaniu.
