1945-1989

Aldrich Ames: człowiek, który zniszczył CIA

Od początku swego istnienia sowiecki wywiad z mniejszymi i większymi sukcesami prowadził walkę z tajnymi służbami państw zachodnich. Wszystkie jego osiągnięcia bledną jednak w porównaniu z tym, czego KGB dokonało pod koniec Zimnej Wojny. Jaką rolę w tej historii odegrał Aldrich Ames?

Przemysław Mrówka

Multimedia

Walt Disney – animacjami wychował pokolenia, lecz jego życie wzbudza kontrowersje Video

Na jego bajkach wychowują się kolejne pokolenia, jednak w historii samego Walta Disneya jest wiele mrocznych epizodów. Na temat życia pioniera animacji powstało wiele legend. Czy któreś z nich mają w sobie cząstkę prawdy? Na to pytanie odpowiadają twórcy kanału „Tak było, nie zmyślam!”.

„Jaruzelski i inni o stanie wojennym” – recenzja i ocena

20 grudnia 1991 roku w Wojskowym Instytucie Historycznym została zorganizowana debata na temat wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. W ramach nieformalnej konferencji udział wzięły kluczowe osoby niegdysiejszego aparatu peerelowskiej władzy oraz znani historycy. Stenogram ze spotkania był dotąd znany jedynie bardzo wąskiemu gronu badaczy i dopiero po trzydziestu latach możemy poznać szczegóły dyskusji na temat, który wciąż budzi wielkie emocje.

Maciej Gach

Humor polityczny w stalinowskiej Polsce

„Mordka” Bieruta, ordery Rokossowskiego czy śmierć Stalina. Z czego żartowano w pierwszych latach PRL-u i co za to groziło?

Mateusz Rutkowski

Patryk Pleskot – „Rurarz, Spasowski - żywoty równoległe” – recenzja i ocena

Konwencja „żywotów równoległych” cieszy się powodzeniem co najmniej od czasów Plutarcha. Choć dla nas autor ten jest jednym z symboli antycznej historiografii, to zajmował się w pewnej mierze historią najnowszą – dla sobie współczesnych. Dzieje najnowsze już z naszej perspektywy możemy natomiast lepiej poznać dzięki „równoległej” biografii dwóch komunistycznych „defectorów” – ambasadorów Spasowskiego i Rurarza.

Michał Gadziński

Walentynki po amerykańsku: jak dawniej obchodzono święto?

Walentynki w wydaniu amerykańskim prawie zawsze nastawione były na zabawę i atrakcyjne widowisko. Zobacz, jak dawniej wyglądały obchody święta zakochanych w USA!

Jan Łukasiewicz – logik nieklasyczny

Jan Łukasiewicz – gigant polskiej nauki, logik, matematyk i filozof. Twórca pierwszej nieklasycznej logiki, zwanej logiką trójwartościową. Człowiek, którego praca miała nieoszacowaną wartość dla dzisiejszej matematyki i informatyki.

Paweł Rzewuski

Bogusław Wójcik – „Być pomocnikiem partii. Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej w służbie PZPR i ideologii marksistowsko-leninowskiej (1969–1990)”

Ateizacja społeczeństw polskiego stanowiła jeden z najważniejszych celów władz PRL przez cały okres jego istnienia. Używano w tym celu różnych narzędzi. Jednym z nich była działalność Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej…

Konrad Ruzik

Walka o wybory

Zachodnie mocarstwa zdecydowały, że przejęcie władzy w powojennej Polsce miało odbyć się na drodze demokratycznej. Ostatecznie, po sfałszowanych wyborach, rządy objął zależny od Moskwy Blok Demokratyczny (wspólna koalicja PPR i satelit).

Andrzej Friszke

Afera mięsna – mord sądowy epoki Gomułki

Minęło ponad 50 lat od skazania oskarżonych w aferze mięsnej – najgłośniejszej aferze gospodarczej PRL. Wyroki wydane 2 lutego 1965 roku przez warszawski Sąd Wojewódzki były wyjątkowo wysokie, łącznie z karą śmierci, którą Sąd Najwyższy w 2004 roku uznał za „mord sądowy”.

Piotr Sieczkowski

Thierry Wolton – „Historia komunizmu na świecie t. 2: Ofiary” – recenzja i ocena

Od Korei Północnej po Albanię i NRD. Wszędzie tam wydawał takie same, zatrute owoce. Czy komunistyczny eksperyment musiał tak wyglądać?

Wojciech Sobański

Władysław Mazurkiewicz – „Elegancki morderca”, zimny drań

Ponad 110 lat temu urodził się w Krakowie Władysław Mazurkiewicz, „Elegancki morderca”. W latach 1940–1955 z jego ręki mogło zginąć ponad 30 osób. Jeszcze za życia stał się legendą i bohaterem zbiorowej wyobraźni. W 1956 roku jego proces śledziła z zapartym tchem cała Polska.

Michał Turajski

Antoni Kępiński: na ratunek ofiarom Holokaustu

Holokaust nie skończył się wraz z likwidacją obozów koncentracyjnych. Jego ofiary do końca życia cierpiały z powodu traumatycznych przeżyć. Dręczonym przeszłością byłym więźniom z pomocą przyszedł Antoni Kępiński – lekarz o wielkim sercu i umyśle, którego życie również wcale nie oszczędzało.

Mateusz Balcerkiewicz

Paweł Chojnacki – „Gmina. Życie powszednie na południu Polskiego Londynu (lata pięćdziesiąte–osiemdziesiąte XX wieku)” – recenzja i ocena

Powojenna polska emigracja w Wielkiej Brytanii kojarzy się chyba przede wszystkim z ośrodkami władzy, które choć nie dysponowały siłą polityczną, odgrywały istotną rolę symboliczną. Bardziej zainteresowanym tematem – także z konfliktami między tymi ośrodkami o temperaturze odwrotnie proporcjonalnej do rzeczonej siły politycznej. Ale przecież „polski Londyn” to nie tylko elity polityczne i wojskowe. Jak było zorganizowane życie ogółu społeczności polskich wychodźców w tej metropolii? Na to pytanie wyczerpującej odpowiedzi udziela praca Pawła Chojnackiego.

Michał Gadziński

Czy Sowieci zamierzali wkroczyć do Polski w 1981 roku?

Instytut Dziedzictwa Solidarności opublikował interesujący dokument zawierający zapis spotkania i rozmowy z grudnia 1991 roku, w 10. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. Co nowego wnosi do naszej wiedzy na temat widma sowieckiej interwencji? Czy było realne?

Piotr Brzeziński

Charles Manson – seryjny morderca, który sam nigdy nie zabił

20 stycznia 1968 roku w Londynie na ślubnym kobiercu stanęli Sharon Tate i Roman Polański. Ona – aspirująca do statusu gwiazdy filmowej aktorka, on – uznany reżyser, choć jeszcze przed największymi sukcesami. Kilka miesięcy wcześniej po drugiej stronie Atlantyku zaczęła się tworzyć Rodzina – na poły sekta, na poły hippisowska komuna pod przewodnictwem charyzmatycznego przywódcy, Charlesa Mansona. Ponad półtora roku później ich ścieżki się skrzyżują dając początek historii, która wstrząsnęła Hollywood.

Jerzy Klimczak

Konkursy

Konkurs: Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989” Wydawnictwa Iskry.

Andrzej Friszke – „Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989” (wyd. 2024)

Andrzej Friszke w książce „Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989” porusza najdonioślejsze zagadnienia, nie pomijając przy tym mniej spektakularnych, ale ważnych epizodów tworzących pełny obraz losów naszego narodu.

Iran – od prozachodniej monarchii do islamskiej republiki

Co jakiś czas kolejne okrążenie po Internecie robią fotografie porównawcze Iranu przed i po rewolucji islamskiej, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet ubranych po europejsku i tych w hidżabach. Jak to się stało, że ukierunkowana prozachodnio monarchia stała się republiką islamską?

Paweł Czechowski

Martin Luther King - czarna Ameryka szuka sprawiedliwości

Martin Luther King jr, charyzmatyczny kaznodzieja, stanął na czele pokojowych protestów, które stały się symbolem amerykańskich lat 60. Z trudem torowały one drogę ku nowemu...

Hampton Sides

Czy religia powinna być nauczana w szkole? Tak tę kwestię rozwiązały władze PRL:

Władze PRL chciały rozdziału Kościoła katolickiego od państwa. Ideologiczna „wojna o dusze” społeczeństwa toczyła się również w szkołach, a jednym z jej elementów była walka o ograniczenie lub całkowite usunięcie nauczania religii ze szkół.

Mateusz Rutkowski

Coca-Cola – historia marki

Symbol unifikacji świata czy dowód na rozprzestrzenianie się demokracji? Znak czasu – ujednolicanie się gustów czy komercjalizacja? Orzeźwienie w butelce, czy niekoniecznie zdrowy brązowy płyn? Coca-Cola… to jest to (i wiele więcej)…

Paweł Rodak

Kornel Makuszyński – ojciec Koziołka Matołka

Kornel Makuszyński, autor najpoczytniejszych książek dla młodych czytelników, po drugiej wojnie światowej żył w zapomnieniu. Nie było dla niego miejsca w peerelowskiej przestrzeni publicznej. Wcześniej jednak stworzył wiele dzieł, które przyniosły mu miejsce w historii polskiej kultury.

Błażej Guzy

Jan Brzechwa i stalinizm

Znany jest przede wszystkim jako wybitny autor wierszy dla dzieci. Jednak w czasach stalinizmu dał się poznać również jako twórca utworów propagandowych. Za zaangażowanie w komunizm przyszło mu zapłacić wysoką cenę.

Mariusz Urbanek

Grzegorz Hryciuk – „Przesiedleńcy. Wielka epopeja Polaków, 1944–1946” – recenzja i ocena

Wiadomość o zbliżającym się zakończeniu II wojny światowej nie dla wszystkich oznaczała powrót do normalnego życia bez widma spadających bomb, czy nieoczekiwanych łapanek i wywózek. Dla wielu tysięcy Polaków był to początek nieznanej i bardzo trudnej drogi do nowego domu – obcego i nie zawsze przyjaznego.

Anna Bernacka-Kozek

Wydarzenia

Powstanie słownik biograficzny uczestników konspiracji niepodległościowej w woj. białostockim

W Białymstoku ruszyły prace badawcze mające na celu stworzenie słownika biograficznego uczestników konspiracji niepodległościowej w woj. białostockim w latach 1945-1956. Prace prowadzone są pod kierownictwem dr Andrzej Pulińskiego we współpracy z białostockim oddziałem IPN.

Jak powstało Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej?

Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej miało za zadanie m.in. propagowanie marksistowskiego światopoglądu, tzw. obrzędowości świeckiej i socjalistycznego stylu życia. W praktyce była kolejną organizacją wzmacniającą działania władz komunistycznych. Jak doszło do jej powstania?

Bogusław Wójcik

„Jak komuniści ukradli nam wolność?” – „Rzecz Historyczna” Muzeum Historii Polski

Dlaczego historia ma znaczenie? To wyjaśnia nowy projekt Muzeum Historii Polski. „Rzecz Historyczna” to seria opowieści o najważniejszych wydarzeniach z dziejów naszego kraju. Na poważnie i profesjonalnie, ale bez grama nudy!

Cecylia Kuta (red.) „Autonomiczny Wydział Wschodni Solidarności Walczącej” – recenzja i ocena

Niewiele osób, a nawet czytelników zaznajomionych z dziejami opozycji demokratycznej w PRL zdaje sobie sprawę, jak aktywne kontakty posiadała ona z dysydentami innych narodowości. Autonomiczny Wydział Wschodni Solidarności Walczącej jest tego świetnym przykładem.

Marek Chrzanowski

Jakie były początki Gmin Polskich w Londynie?

To była jedna z wielu form aktywności polskich emigrantów w Londynie. Jak powstawały Gminy Polskie w Londynie?

Paweł Chojnacki

Istniała telewizja przed „Kevinem...”. Co dawniej oglądano w Święta?

Cofnijmy się w czasie o czterdzieści lat. Zakończyła się właśnie kolacja wigilijna. Karp zjedzony, prezenty rozpakowane, można w rodzinnym gronie zasiąść na wersalce przed odbiornikiem Ametyst i obejrzeć… no właśnie – co? Nie ma „Kevina samego w domu”, nie ma „To właśnie miłość”. Co oglądano w Święta w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych?

Agata Łysakowska-Trzoss

Multimedia

Opór wobec stalinowskiej codzienności Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

18 lutego 1954 r. w mieszkaniu siedemnastoletniego Tadeusza Bytomskiego w Chorzowie-Batorym, ucznia miejscowego Technikum Koksochemicznego, pojawiło się trzech funkcjonariuszy z WUBP w Stalinogrodzie i MUBP w Chorzowie... Posłuchajcie:

Mateusz Balcerkiewicz

Multimedia

„Czy dam się przedłożyć ciemności? Nigdy!” Fragmenty książek Wydawnictwa IPN

19 grudnia 1981 r. o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych poprosił Romuald Spasowski, ambasador PRL w Waszyngtonie. Jak przebiegały pierwsze lata życia i jak ukształtował się światopogląd ostatniego reprezentanta PRL w Ameryce? Posłuchajcie:

Mateusz Balcerkiewicz

Stan wojenny był wojną wypowiedzianą polskiemu narodowi przez komunistów. Rozmowa z prof. Danielem Wicentym

Grudzień 1981 roku zapisał się w dziejach historii PRL jako początek okresu surowych represji. Jak wyjaśnia dr hab. Daniel Wicenty z IPN, problem szykan zawężony do środowisk opozycyjnych nieco zaciemnia obraz skutków stanu wojennego. Naukowiec proponuje, aby myśleć o stanie wojennym jako o specyficznym spisku czy też zamachu na społeczeństwo.

Jak komunizm stał się religią?

Kult jednostki w połączeniu ze skrajnym antyklerykalizmem uczynił z komunizmu coś na kształt nowej religii. Nie tylko mordowano duchownych i burzono stare świątynie, ale nawet tworzono specjalne ceremoniały. Ideologia stała się jedyną religią.

Thierry Wolton

Andrzej Jaroszewicz, Alicja Grzybowska – „Piotr Jaroszewicz” – recenzja i ocena

Zagadkowe morderstwo Piotra Jaroszewicza spowodowało, że jego życiorys jest mniej znany, niż niezliczona ilość teorii domniemanych zleceniodawców, którzy mogli stać za jego śmiercią. Szkoda, bo biografia byłego premiera to spora dawka historii na temat funkcjonowania peerelowskiego państwa. Rąbka tajemnicy o życiu prominenta uchyla Andrzej Jaroszewicz w rozmowie z Alicją Grzybowską.

Maciej Gach

„PRL na kredyt. Mit epoki Gierka” – „Rzecz Historyczna” Muzeum Historii Polski

Kim była pierwsza ofiara stanu wojennego w Gdańsku?

Był 17 grudnia 1981 roku. Dwudziestoletni Antoni Browarczyk wracał z pracy w warsztacie elektromechanicznym. Spontanicznie postanowił dołączyć do demonstracji przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego. To były ostatnie chwile jego życia.

Redakcyjne

„Dwa Grudnie: Grudzień 1970 i stan wojenny” – dodatek tematyczny

Grudzień 1970 i stan wojenny są świadectwem brutalności reżimu komunistycznego. Chcemy Wam opowiedzieć o tych tragicznych wydarzeniach przez pryzmat doświadczeń zwykłych ludzi.

„Z kontrrewolucją się nie negocjowało” – rozmowa z prof. Antonim Dudkiem

Dziś mija rocznica masakry w Gdyni, która była kulminacyjnym punktem wydarzeń Grudnia ’70. O przyczynach wybuchu społecznego buntu i jego przebiegu rozmawia z prof. Antonim Dudkiem Sebastian Adamkiewicz.

Sebastian Adamkiewicz

Adam Gotner. Ostatnia ofiara Grudnia '70?

Był trafiony sześcioma kulami i wylądował pośród zwłok. A jednak powrócił do życia.

Przerwane życia. Tragedia Grudnia’70

16 grudnia 1980 roku na placu Solidarności w Gdańsku odsłonięto Pomnik Poległych Stoczniowców 1970. Trzy krzyże z kotwicami zwrócone w różne strony stoją tuż przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej – w miejscu będącym niemym świadkiem jednych z najtragiczniejszych wydarzeń w powojennej historii miasta i jego mieszkańców. O nich właśnie opowiada cykl filmów „Pod osłoną nocy” przygotowany przez Instytut Pamięci Narodowej.

Grudzień 1970 dla mieszkańców Wybrzeża wciąż pozostaje niezabliźnioną raną. Rozmowa z dr. Danielem Czerwińskim

Grudzień 1970 roku upłynął na Wybrzeżu pod znakiem demonstracji, protestów, strajków i zamieszek. Ich genezę i przebieg opisuje dr Daniel Czerwiński, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Gdańsku.

Leon Popek, Edward Gigilewicz

Kisielin: Piękny kościół, który doprowadzono do ruiny

Kisielińska świątynia powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Po napadzie band UPA na wychodzących z kościoła nic już nie było takie, jak dawniej…

Philippe Sands – „Ostatnia kolonia. Jednostka przeciw imperium” – recenzja i ocena

Przemiany po II wojnie światowej dały początek dekolonizacji. Brytyjczycy zasadniczo popierali te zmiany. Jednak z pewnym wyjątkiem...

Cezary Wołodkowicz

Konkursy

Konkurs: Nie daj się zabić, synku

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Nie daj się zabić, synku…” oraz inne nagrody książkowe niespodzianki wydane przez Instytut Pamięci Narodowej

Wspomnienia

Wiesław Wodyk – „Nie daj się zabić, synku…”

Publikacja autorstwa Wiesława Wodyka zawiera wspomnienia z Grudnia '70 w Gdyni. Do książki dołączony jest dysk USB z utworami w wykonaniu autora.

„JFK i inni – polityczne skrytobójstwa”. Pomocnik Historyczny POLITYKI – recenzja i ocena

Sześćdziesiąt lat temu w Dallas prezydent John F. Kennedy został trafiony kulami snajpera. Czy głośne zabójstwo zmieniło bieg historii i miało decydujący wpływ na politykę USA wobec Wietnamu?

Piotr Bejrowski

7 kontrowersyjnych noblistów

Gloryfikowali zbrodnie Serbów na Bałkanach, należeli do organizacji nazistowskich lub biernie przyglądali się masakrom dokonywanym na mniejszościach religijnych. Kim byli i za co nagrodzono ich Noblem?

Stan wojenny 1981–1983 galeria

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku władze komunistyczne wprowadziły stan wojenny. Jego celem było zdławienie „Solidarności”. Na czele państwa stanęła junta wojskowa gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Zobaczcie niepublikowane zdjęcia!

Denazyfikacja: jak alianci zmieniali powojenne Niemcy?

Denazyfikacja była procesem, bez którego militarne zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej nie gwarantowałoby politycznej i społecznej stabilizacji. Jak przebiegała denazyfikacja kraju, który terroryzował Europę niosąc śmierć i zniszczenie?

Kacper Walczak

5 najciekawszych propozycji IPN w grudniu

Oto 5 ciekawych pozycji wydawniczych IPN. Wśród nich znajdują się: „Rurarz, Spasowski - żywoty równoległe. Wokół ucieczek ambasadorów PRL w grudniu 1981 r.” Tom 1 i 2 oraz „Gmina. Życie powszednie na południu Polskiego Londynu (lata pięćdziesiąte–osiemdziesiąte XX wieku). Dzieje Gminy Polskiej Londyn-Południe”.

Jak sytuację w PZPR lat osiemdziesiątych przedstawiano w raportach Stasi?

Z czysto formalnego punktu widzenia obraz prezentowany przez Stasi był prawdziwy. Na co zwracał uwagę wschodnioniemiecki wywiad? Skąd pozyskiwano wiedzę? Z jakiego powodu sporządzano raporty na temat sytuacji w PRL?

Tytus Jaskułowski

Konkursy

Konkurs: Jaruzelski i inni o stanie wojennym

Zapraszamy do wzięcia udziału w naszym konkursie, w którym do wygrania są 4 egzemplarze książki „Jaruzelski i inni o stanie wojennym. Stenogram debaty zorganizowanej w Wojskowym Instytucie Historycznym z okazji dziesiątej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego” wydanych przez Instytut Dziedzictwa Solidarności.

Piotr Brzeziński: Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce było korzystne dla Związku Sowieckiego

„Jaruzelski i inni o stanie wojennym” to publikacja wydana nakładem Instytutu Dziedzictwa Solidarności, w której opublikowano oryginalny stenogram spotkania zorganizowanego w Wojskowym Instytucie Historycznym w Warszawie (Rembertowie). Odbyło się ono w 10. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Na łamach Histmaga o książce opowiada dr Piotr Brzeziński, główny historyk IDS. Jej premiera odbędzie się 15 grudnia 2023 r. o godz. 17.00 w Sali BHP Stoczni Gdańskiej.

Alicja Grzybowska: Piotr Jaroszewicz prowadził notatki i zbierał różne dokumenty. Na jego śmierci zależało komuś, komu te dokumenty mogły zaszkodzić

Piotr Jaroszewicz był m.in. prezesem Rady Ministrów w latach 1970–1980, członkiem Biura Politycznego KC PZPR i generałem. W 1992 r. został zamordowany w swoim domu w Aninie. Jego historię przypomina najnowsza publikacja Alicji Grzybowskiej. Autorka przeprowadziła obszerny wywiad z Andrzejem Jaroszewiczem, synem premiera, który przybliża mało znane fakty z życia swojego ojca.

Praca zbiorowa – „Jaruzelski i inni o stanie wojennym”

„Jaruzelski i inni o stanie wojennym. Stenogram debaty zorganizowanej w Wojskowym Instytucie Historycznym z okazji dziesiątej rocznicy wprowadzenia stanu wojennego”, wstęp i redakcja Jan Ryszard Sielezin, opracowanie dokumentu i posłowie Piotr Brzeziński, Gdańsk 2023. Autorem przedmowy do książki jest Mateusz Smolana.

Jak usuwano polskość z Kresów Wschodnich?

Pod koniec II wojny światowej władze sowieckie nie pozostawiały wątpliwości: wschodnie województwa Rzeczypospolitej miały trafić pod panowanie ZSRR…

Grzegorz Hryciuk

Spotkanie z autorami książki „Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty”

Spotkanie autorskie dr h.c. UŁ Dietera Schenka i prof. Witolda Kuleszy promujące książkę „Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty” odbędzie się na Wydziale Prawa i Administracji przy ulicy Stefana Kopcińskiego 8/12 w Łodzi, 28 listopada 2023 r. o godz. 17.00 w Auli Niebieskiej 2.63.