Historia społeczna

Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy – reż. Janusz Majewski – recenzja i ocena filmu

Obrazki z PRL przypominają nam raczej siermiężne czasy szarej, smutnej rzeczywistości. Czy da się jednak przedstawić ją bardziej optymistycznie? Nowy film Janusza Majewskiego udowadnia, że jest to możliwe.

Szymon Nowak – „Dziewczyny wyklęte” - recenzja i ocena

„Dziewczyny wyklęte”, czyli młode kobiety biorące udział w walkach podczas drugiej wojny światowej, a po jej skończeniu czynnie stawiających opór reżimowi komunistycznemu. Tym razem ich losy przedstawiono w formie zbeletryzowanej. Sam autor zaznacza, iż był to zabieg celowy, dzięki któremu lektura miała nabrać „lekkości”. Czy to się powiodło? Mam spore wątpliwości.

Małgorzata Petlic

Reportaże/relacje

Beskid Niski – śladami kultury łemkowskiej

Beskid Niski – niegdyś serce Łemkowszczyzny. Niestety, przez różne koleje losu, unikalny charakter tego regionu został zatarty. Ale czy utracony?

Marianna Koźmińska

Zagłębie Dąbrowskie: szukając korzeni

Jego powieść „Korzeniec” okazała się sporym sukcesem i zwróciła uwagę na historyczne dzieje Zagłębia Dąbrowskiego. O przygodzie z pisarstwem, inspiracjach i zagłębiowskiej tożsamości rozmawiałem – oczywiście w Sosnowcu – ze Zbigniewem Białasem.

Paweł Czechowski

Konstytucja 3 Maja i insurekcja kościuszkowska: polska nieudana rewolucja

Konstytucja 3 Maja i insurekcja kościuszkowska to dwa chlubne wydarzenia w polskiej historii, mające miejsce w ostatnich latach Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Jak doszło do nieudanej polskiej rewolucji?

Adam Zamoyski

Georges Batille - „Erotyzm” - recenzja i ocena

Napisanie traktatu o erotyzmie nie jest rzeczą łatwą. Autor lub autorka może wpaść w pułapkę tworzenia rezerwuaru fantazji, pisząc swoisty „podręcznik pornografa”. Z drugiej strony istnieje ryzyko napisania pracy suchej, operującej abstrakcyjnymi pojęciami, nieatrakcyjnej dla czytelnika, a może nawet upraszczającej badany przedmiot.

Grzegorz Żabiński

Wspomnienia

Sowiecka architektura społeczna

Nadieżda Mandelsztam i jej mąż - słynny poeta Osip Mandelsztam - poznali na własnej skórze czym była sowiecka architektura społeczna...

Nadieżda Mandelsztam

Bożena Aksamit - „Batory” - recenzja i ocena

Szczerze powiedziawszy książka „Batory” Bożeny Aksamit należy do tych, które bardzo trudno jest ocenić. Z jednej strony widać bowiem zaangażowanie autorki, z drugiej nie można przejść obojętnie wobec licznych elementów, które skutecznie utrudniają pozytywny odbiór publikacji.

Paweł Rzewuski

Krzysztof Kłopotowski - „Geniusz Żydów na Polski rozum” - recenzja i ocena

Publikacja Krzysztofa Kłopotowskiego to, jak zauważył Andrzej Nowak, książka- myślozbrodnia. Nie tylko dlatego, że jej autor wzywa do naśladowania Żydów i twórczego korzystania z ich narodowych osiągnięć, ale również dlatego, że Kłopotowski zadaje trudne pytania o relacje polsko-żydowskie. Co Polacy powinni wykorzystać z dorobku narodu żydowskiego oto pytanie nad którym pochyla się Kłopotowski.

Rafał Łatka

Reportaże/relacje

Giszowiec. Niezwykłe osiedle-ogród

Wielu mieszkańcom Katowic znane jest popularne ostatnimi czasy hasło „Katowice – Miasto Ogrodów”. Jednak mało osób wie, że idea miasta-ogrodu dla Giszowca, jednej z dzielnic stolicy województwa śląskiego, była znana już u początków XX wieku.

Polska w Brazylii? XIX-wieczne pomysły na nową ojczyznę

W XIX w. pozbawieni własnego państwa Polacy szukali nowej „ziemi obiecanej”. Józef Siemiradzki usiłował wspomóc emigrantów w Brazylii. Z kolei Bolesław Prus zastanawiał się jak wyglądałaby Nowa Polska w... Afryce. W 2008 roku.

Mateusz Będkowski

Rozejm bożonarodzeniowy: chwila wspólnoty w okopach I wojny światowej

Boża Narodzenie to czas, w którym konflikt nierzadko zastępowany jest pokojem i wspólnotą. W grudniu 1914 roku przekonali się o tym brytyjscy i niemieccy żołnierze frontu zachodniego I wojny światowej, którzy zawarli... rozejm. Opowiada o nim dr Przemysław Piotr Damski, historyk z Akademii Finansów i Biznesu Vistula.

Sebastian Adamkiewicz

Narodziny Polski. Pomocnik Historyczny „Polityki” – recenzja i ocena

Czy Mieszko I był chrześcijaninem jeszcze przed rokiem 966? Skąd naprawdę pochodził? Co widnieje na denarze Bolesława Chrobrego: orzeł, gołąb czy paw? Co ma wspólnego z powstaniem Polski zakopane srebro? Jak mieszkali i z czego żyli przodkowie Piastów? Trochę światła na nieoczywiste początki naszego państwa rzuca najnowszy Pomocnik Historyczny „Polityki”.

Przemysław Chudzik

„CzasyPismo”, nr 7 - recenzja i ocena

Coraz częściej zwraca się uwagę na poznawanie oraz opisywanie historii regionalnej. Historii, która może być zupełnie inna niż historia państwa czy świata. Historii, która jest niezwykle ciekawa poprzez miejsca, postacie czy wydarzenia, które rozgrywały się dosłownie obok nas.

Andrzej Friszke - „Między wojną a więzieniem 1945–1953” - recenzja i ocena

Nie jest to historia lekka, łatwa i przyjemna. Nie jest heroiczna ani optymistyczna. Mimo to, warto ją poznać.

Krzysztof Niewiadomski

Katia Petrowska - „Może Estera” - recenzja i ocena

Ta historia składa się z wielu białych plam i rzeczy, których nigdy nie uda się ustalić. Można jedynie snuć domysły, ale...

Bartłomiej Majchrzak

Plemienne scrabble - co było przed państwem Mieszka I?

W przyszłym roku będziemy obchodzić 1050 rocznicę chrztu Polski. Wydarzenie to uznaje się za moment powstania polskiego państwa. A co było wcześniej?

Przemysław Urbańczyk

Aktywistki w spódnicy. Polskie organizacje kobiece w II RP i w czasie II wojny światowej

W pierwszej połowie XX wieku na ziemiach polskich istniało bardzo dużo organizacji kobiecych. Niestety, ich działalność, zarówno ta społeczno-oświatowa, jak i późniejsze działania zbrojne, są marginalizowane.

Katarzyna Jóźwik

Polacy byli dumnym narodem szczycącym się swoją wolnością i prawami

Czy możemy być dumni z systemu politycznego panującego w I Rzeczypospolitej? Czy był on unikalny na tle europejskim? Jakie szkodliwe mity wciąż funkcjonują na temat tego okresu? I czego możemy się nauczyć od naszych przodków? O tym wszystkim, ale nie tylko, rozmawiam z Jakubem Witczakiem, autorem książki „Sarmacki republikanizm”.

Maciej Zaremba

Trzy sygnały, serca bicie. Historia OSP Kudowa-Zdrój

Ma 70 lat, 37-letni samochód i bagaż różnorodnych doświadczeń na karku… O kogo chodzi? O Ochotniczą Straż Pożarną w Kudowie-Zdroju.

Justyna Szablewska

Pielgrzymki - średniowieczna turystyka

Średniowiecze śmiało można nazwać czasem pielgrzymek. Ruch pątniczy osiągnął apogeum w X wieku i zyskał wręcz turystyczny charakter. W jakim celu prosty człowiek porzucał dom i jakie niebezpieczeństwa czekały na jego drodze?

Marta Przybylak

Sowieci we Lwowie - jesień 1939 r.

Życie polskie we Lwowie po wkroczeniu wojsk sowieckich zupełnie zmieniło swój wymiar. Wiele osób przyjmowała nową wiarę - komunizm. Ale nie wszyscy...

Ola Hnatiuk

Oskar Schindler – historia prawdziwa

Oskar Schindler i uratowani przez niego Żydzi zainspirowali książkę australijskiego powieściopisarza Thomasa Keneally'ego. Na jej podstawie Steven Spielberg wyreżyserował swój oscarowy film. Ile w nim prawdy?

David M. Crowe

Krystyna Chiger, Daniel Paisner – „Dziewczynka w zielonym sweterku” - recenzja i ocena

Ponad rok pod ziemią. W kanałach, bez światła, ciepła, świeżego powietrza. Zdani tylko i wyłącznie na dobrą wolę kanalarzy i szczęście. Nie jest to powieść sensacyjna, przygodowa czy kryminalna. To autobiografia Krystyny Chiger – Żydówki, która w taki sposób z rodziną przetrwała wojnę.

Anna Szczykutowicz

Grzegorz Wąsowski – „Szkice o Żołnierzach Wyklętych i współczesnej Polsce” – recenzja i ocena

Autor jest apologetą – chociaż nie bezkrytycznym – działalności podziemia niepodległościowego. Na łamach książki podziemie jest malowane w barwach heroicznych. Znajdziemy tu opisy działań zbrojnych, dyscypliny panującej w oddziałach, powszechnej religijności. Czy warto sięgnąć po książkę Wąsowskiego?

Grzegorz Wołk

Polska na Saharze? XIX-wieczne pomysły na nową ojczyznę

W XIX wieku Polacy nie mieli swojego państwa. Jedni usiłowali odzyskać ojczyznę poprzez powstania, drudzy wzmacniali narodowego ducha pracą organiczną. Jeszcze inni snuli wizje „Nowej Polski”. Ale gdzie miała się ona znajdować?

Mateusz Będkowski

Maciej Dęboróg-Bylczyński

David M. Crowe - „Oskar Schindler. Prawdziwa historia” - recenzja i ocena

Gdy w roku 1996 ukazały się w Polsce „Pamiętniki” Emilie Schindler – wydawcy – Jan M. Fijor i Grażyna Fijor opatrzyli je polskim podtytułem „żona Oskara Schindlera oskarża Spielberga”...

Świat japońskich rycerzy – recenzja i ocena wystawy

Łączyli w sobie cechy destrukcyjne i twórcze. Wykazywali się odwagą w boju i głębokim uduchowieniem. W Europie stali się częścią kultury popularnej, w Japonii są do dziś nieodzownym elementem etosu wojownika. Samuraje, bo o nich mowa, stanowią temat wystawy „Świat japońskich rycerzy”, którą można podziwiać w Willi Caro w Gliwicach.

Paweł Czechowski

Harry Freedman – „Talmud. Biografia” – recenzja i ocena

Po klasycznych biografiach postaci historycznych i biografiach miast przyszła kolej na biografię książki. Nie dziwi fakt, że tą książką jest Talmud: „zakazywany, palony i cenzurowany. Księga, której nie mogli osłabić” - jak głosi oryginalny podtytuł książki Harry'ego Freedmana.

Kinga Czechowska

Ciekawostki i rocznice

Z dziejów polskiego pijaństwa

Wódkę pijemy od wieków i od wieków się upijamy. Komu zawdzięczamy nasze wódczane obyczaje? Czy własnemu temperamentowi czy raczej (rzekomym) rozpijaczom z obcych krain?

Ludwik Stomma

Newsy

Znamy laureatów konkursu na najlepszą pracę magisterską o PRL

Rok temu redakcja POLITYKI ogłosiła konkurs na najlepszą pracę magisterską poświęconą historii PRL. Patronem nagrody został Mieczysław F. Rakowski, polityk i wieloletni redaktor naczelny tygodnika. Kapituła przyznała Nagrodę główną konkursu oraz dwa wyróżnienia.

Mat. pras.

Ciekawostki i rocznice

Rosa Parks i walka o równouprawnienie

1 grudnia 1955 r. 42-letnia czarnoskóra szwaczka Rosa Parks wsiadła do autobusu w Montgomery w stanie Alabama by wrócić z pracy do domu. Po odmowie wykonania polecenia kierowcy, który kazał jej ustąpić miejsca białemu pasażerowi, afroamerykańska społeczność rozpoczęła 381-dniowy bojkot transportu publicznego, a sprawa segregacji rasowej w komunikacji miejskiej trafiła przed Sąd Najwyższy.

Krzysztof Gońda

Wydarzenia

13. Krakowski Festiwal Górski: dla tych, co kochają góry

Już za tydzień rozpoczyna się 13. Krakowski Festiwal Górski, który ma za sobą długą i bogatą tradycję i od lat przyciąga nie tylko prawdziwych „ludzi gór” oraz wspinaczy, lecz także fanów polskiego i światowego himalaizmu, z zapartym tchem śledzących historię osiągnięć w tej dziedzinie sportów ekstremalnych.

Justyna Skalska

„Kapitalistyczne podziemie kulinarne”, czyli o obecności Coca-Coli w PRL

Coca-Cola to marka, która nawet dzisiaj kojarzy się jako symbol kapitalizmu i amerykańskiego sukcesu. Dla rządzących Polską Ludową był to więc produkt wysoce niepożądany. A jak zapatrywali się na niego zwykli obywatele i czy komuniści faktycznie zdołali zniechęcić ich do „napoju imperialistów”?

Weronika Jasieniak

Ciekawostki i rocznice

„Solidarność” – 5 faktów z historii, które warto znać

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” to jedno z najważniejszych zjawisk w historii Polski, a jego działalność przyczyniła się do upadku PRL. Jednak losy wielomilionowego związku to także historia bardzo różnych ludzi i wydarzeń – przypominamy o kilku z nich.

Tomasz Leszkowicz

Herosi mitów germańskich: dzicy, tajemniczy, a nawet straszni

Kim byli herosi mitów germańskich? Czy Germanowie są podobni do dawnych Słowian? Jak napisać książkę, która ma trafić do szerokiego grona odbiorców, ale i do bardziej wymagającego czytelnika? O tym wszystkim, ale nie tylko, rozmawiam z Arturem Szrejterem przy okazji premiery jego najnowszej książki „Herosi mitów germańskich”.

Maciej Zaremba

Mirosław Tryczyk - „Miasta śmierci. Sąsiedzkie pogromy Żydów” – recenzja i ocena

Zygmunt Bauman napisał, że jest to „dzieło wielkie”. Niestety, nie można się z tym zgodzić.

Tomasz Sudoł

Kazimierz Orłoś – „Dzieje dwóch rodzin. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy” – recenzja i ocena

Sagi rodzinne to coraz popularniejszy gatunek literacki w Polsce. Kazimierz Orłoś znany pisarz, autor „Cudownej meliny”, przedstawia losy dwóch rodzin, z których się wywodzi. Co możemy zobaczyć przez pryzmat wspomnień członków jego rodziny i czy warto się nad nimi pochylić?

Rafał Łatka

Wielki strach przed Rosją bolszewicką

Wojna 1920 roku była dla Polaków niezwykle ważnym wydarzeniem, i to nie tylko dlatego, że udało się uratować dopiero co odzyskaną niepodległość. Stworzyła ona również bardzo konkretne wyobrażenie o komunistycznej Rosji, obecne przez całe dwudziestolecie międzywojenne.

Paweł Rzewuski

Opinie

We Wrocławiu znów zapłonął stos

W środę wieczorem na wrocławskim rynku miała miejsce zorganizowana przez ONR oraz Młodzież Wszechpolską manifestacja przeciwko imigrantom. W kulminacyjnym momencie dokonano spalenia kukły przedstawiającej Żyda trzymającego flagę Unii Europejskiej. Obraz ten przypomniał tragedię, która rozegrała się w 1453 roku w tym samym miejscu – na stosie spalono wtedy 41 Żydów.

Igor Rosa

Potomkowie Wandalów, pogromcy Cezara… Legendarne dzieje Polaków

Według średniowiecznych uczonych Polacy pobili Cezara, a od Noego dzieliło ich w prostej linii 13 pokoleń. Na ile możemy dać wiarę ówczesnym kronikom?

Antoni Olbrychski

Zaświaty mówią głosem kobiet

Popularność seansów spirytystycznych w epoce wiktoriańskiej umożliwiała wprowadzenie do społecznego dyskursu kwestii kobiecej. W społeczeństwie, gdzie kobiety podlegały swoim mężom i ojcom bez powszechnej perspektywy na usamodzielnienie, zawód medium tworzył szansę na przekroczenie status quo.

Wanesa Rerutko

Rerir – żeglarz tronujący na szczycie kurhanu

Germańskie bóstwa tworzyły malowniczy świat, pełen fantastycznej niezwykłości. Jednym z jego elementów był Rerir – żeglarz tronujący na szczycie kurhanu.

Artur Szrejter

Janet M. Hartley - „Syberia. Historia i ludzie” - recenzja i ocena

Syberia większości Polaków kojarzy się głównie z miejscem zsyłki więźniów politycznych, którzy narazili się carskiemu a potem sowieckiemu reżimowi. Czy takie wyobrażenie o tym miejscu nie jest jednak rażącym uproszczeniem? Jest, a żeby się o tym przekonać warto sięgnąć po książkę Janet M. Hartley.

Michał Gadziński

Wspomnienia

Spacer po Babim Jarze

Jedno z najbardziej upiornych i zapomnianych miejsc na sowieckiej Ukrainie. Wąwóz leżący między dawnymi osadami Łukianowka i Syriec - Babi Jar.

Katia Petrowska

Most szpiegów – reż. Steven Spielberg – recenzja i ocena filmu

Zimna wojna rozpoczęła epokę światowych konfliktów nowej generacji – zamiast broni palnej jako oręż zaczęto traktować informację, zamiast racjonalnej polityki uprawiano propagandę. Opowiada o tym nowy film Stevena Spielberga „Most szpiegów”, wchodzący do kin 27 listopada.

Ziemia obiecana. Miasto i nowoczesność – recenzja i ocena wystawy

Rewolucja przemysłowa, kładąca podwaliny dla rozwoju współczesnej cywilizacji, nie obyłaby się bez procesu urbanizacji. To właśnie w miastach, przyciągających rzesze ludności wiejskiej poszukującej lepszego życia, narodziły się kultura masowa i konsumpcjonizm. W okresie zaborów stały się one centrum życia społecznego i postępu, o czym opowiada wystawa „Ziemia obiecana. Miasto i nowoczesność”.

Paulina Januszewska

11 listopada i szwy po zaborach

Ponad 120 lat Polacy w każdym z zaborów przeżywali inną historię. Dlatego też jednym z największych wyzwań, przed jakimi stanęła II Rzeczpospolita, było dokonanie ponownego zjednoczenia Polski, połączenia w jedną całość „trzech połówek”, jak to nazwał Stefan Żeromski.

Wiesław Władyka

Syberia - wojny i rewolucje

Syberia - wielka kraina wschodniej Rosji. Oszczędzono jej koszmaru I wojny światowej, ale tylko po to, by niedługo później została główną areną rosyjskiej wojny domowej...

Janet M. Hartley

Sprawiedliwy – reż. Michał Szczerbic – recenzja i ocena filmu

Już wkrótce do kin trafi najnowszy film Michała Szczerbica, debiutującego w roli reżysera – „Sprawiedliwy”, opowiadający o ratowaniu żydowskiego dziecka przez polską rodzinę. Twórca postanowił zekranizować historię swoich bliskich, odznaczonych Medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Józef Makowski - „Uciekinier” - recenzja i ocena

Polski Żyd w mundurze Wehrmachtu, korzysta z hoteli, kartek na żywność i restauracji „nur für Deutsche” oraz zwiedza pół okupowanej Europy. Brzmi jak kiepski żart? Nic bardziej mylnego.

„Walczące Miasto 1939-1945” – recenzja i ocena wystawy

W czasie II wojny światowej wyjątkową odwagą i oddaniem Ojczyźnie wykazali się ludzie wchodzący w skład struktur wojskowych. Polskie Państwo Podziemne to jednak nie tylko odłam zbrojny. To również całe struktury administracyjne, bez których Armia Krajowa nie byłaby w stanie spełniać swych zadań. Temu właśnie – walce cywilów w Krakowie o zachowanie ciągłości politycznej i społecznej Polski – poświęcono czasową wystawę „Walczące Miasto 1939-1945”.

Anna Szczykutowicz

Opinie

Droga do niepodległości: Polacy (nie)Polacy

„Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, będziem Polakami” – nad tymi słowami hymnu przechodzimy bezrefleksyjnie. Drugą zwrotkę śpiewamy zresztą rzadko. A przecież zawiera ona sedno dylematu przed jakim stanęli Polacy po utracie niepodległości: czy nasz naród jeszcze istnieje skoro państwa już nie ma?

Sebastian Adamkiewicz

Sufrażystka – reż. Sarah Gavron – recenzja i ocena filmu

Już 6 listopada do kin wchodzi „Sufrażystka” – film w reżyserii Sarah Gavron opowiadający o ciężkiej walce o prawa kobiet. Jego twórcy skupiają się na działalności sufrażetek – radykalnego odłamu ruchu kobiecego, próbującego siłowo upomnieć się o swój głos.

Sagi to panorama całego społeczeństwa

Język, specyficzny styl oraz niekonwencjonalni bohaterowie są elementami wyróżniającymi sagi. O ich wyjątkowości, roli skaldów oraz współczesnych badaniach nad literaturą staroskandynawską rozmawiamy z dr Jakubem Morawcem, współredaktorem książki „Sagi islandzkie. Zarys dziejów literatury staronordyckiej”.

Wspomnienia

Żyjąc w okupowanym Mińsku

Ucieczka przed Niemcami była poważnym wyzwaniem. Szczególnie jeżeli było się polskim Żydem ukrywającym się na okupowanych terenach sowieckich...

Józef Makowski

Rycerz bez skazy – prawda czy fikcja?

Szlachetni rycerze w lśniących zbrojach do dziś rozpalają wyobraźnię tłumów. Tylko co ten wizerunek ma wspólnego z prawdą?

Antoni Olbrychski

Wspólnota z Sali BHP

Strajki sierpniowe w 1980 roku były jednym z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski. Ich centrum znalazło się w Gdańsku i Gdyni. Na czym polegał fenomen robotniczych wystąpień? Pytamy o to Annę Machcewicz, autorką nowej monografii trójmiejskich protestów zatytułowanej „Bunt”.

Tomasz Leszkowicz