Pomorze i Kujawy

II wojna światowa rozpoczęła się w Szymankowie

1 września 1939 roku, około godziny 4.30, w Szymankowie na Żuławach Niemcy zamordowali dwudziestu jeden polskich celników i kolejarzy. Pierwszą ofiarą II wojny światowej był Eugeniusz Jarszyński.

Szczepan Michmiel

Europejskie Centrum Solidarności zaprasza na konferencję o stanie wojennym 14-15 grudnia

W grudniu bieżącego roku przypada 40. rocznica wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Z tej okazji Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku oraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu zapraszają na międzynarodową konferencję naukową pt. „Stan wojenny i stany nadzwyczajne. Perspektywa krajowa i międzynarodowa”. Odbędzie się ona w dniach 14-15 grudnia w siedzibie ECS w Gdańsku.

Mat. pras.

Ciekawostki i rocznice

Festiwal Wisły Galeria

Festiwal Wisły 2021 został zainaugurowany w piątek,13 sierpnia, we Włocławku. Z kolei drugi dzień imprezy zaplanowano na Bulwarze Filadelfijskim w Toruniu. Poniżej prezentujemy fotorelację z wydarzenia.

Jakub Jagodziński

Beletrystyka

Młoda Polka w Wolnym Mieście Gdańsku

Hania Wolińska jest damą do towarzystwa hrabiny von Richter. Wkrótce ma opuścić Gdańsk i powrócić do domu, do Warszawy. Pewnego ranka zatrzymuje ją dwóch SS-manów…

Barbara Wysoczańska

Tomasz Gliniecki, Dmitriy Panto – „Krzywy obraz wojny. Armia Czerwona w Gdańsku i Prusach w 1945 r.” – recenzja i ocena

Ofensywa Armii Czerwonej u schyłku II wojny światowej wciąż budzi duże emocje. W pamięci mieszkańców Pomorza zapisał się tragicznie i pozostawił niezabliźnione rany, natomiast komunistyczna propaganda ukazywała niepowstrzymany przemarsz żołnierzy sowieckich po zwycięstwo nad III Rzeszą.

Adam Szpotański

Noc Muzeów 2021 – Toruń: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2021! Toruń także szykuje się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Artykuł będzie uzupełniany na bieżąco.

Archeolodzy odkryli osady budowniczych grobowców „polskich piramid”

Wsie, w których 5,5 tys. lat temu mieszkali budowniczowie tzw. grobowców kujawskich - określanych czasami „polskimi piramidami” - odkryli archeolodzy dzięki zastosowaniu m.in. dronów. Ówczesne osady były niewielkie - mieszkało w nich do 10 rodzin w lekkich, drewnianych konstrukcjach.

Spotkanie autorskie online z Janem Danilukiem, autorem książki „Góra Gradowa” – zapraszamy do obejrzenia!

Ponad 20 hektarów fascynującego pofortecznego terenu w centrum Gdańska nie doczekało się dotąd popularnonaukowego opracowania. Książka „Góra Gradowa” to pierwsza próba całościowego przedstawienia dziejów Góry Gradowej i jej najbliższej okolicy. Zapraszamy do obejrzenia spotkania autorskiego z Janem Danilukiem, autorem książki „Góra Gradowa”!

Archeolodzy sprawdzą, czy kościół i zamek w Skarszewach łączył tunel

Czy zamek joannitów i kościół św. Michała Archanioła w Skarszewach łączył 100-metrowy tunel? Taka informacja pojawiła się w tekstach sprzed ponad wieku. Teraz archeolodzy będą ją weryfikować podczas zaplanowanych badań nieinwazyjnych i wierceń na terenie miasta.

Wojna trzynastoletnia i bunt Marcina Koggego

Niezadowolenie z przeciągającej się wojny trzynastoletniej pchnęło mieszczan Gdańska do buntu przeciw rajcom. Na ich czele stanął kupiec i armator - Marcin Kogge.

Aleksandra Anna Drążek

Wywiady

Przed archiwistyką społeczną stoją ważne zadania. To profesjonalizacja działań archiwów społecznych i konsolidacja środowiska

- „Badania regionalne stanowią tę sferę historii, która w ostatnich latach pięknie się rozwija” - zaznacza Łukasz Jakubowski - społecznik, bibliotekarz, historyk oraz współtwórca Cyfrowego Archiwum Tradycji Lokalnej w Bibliotece Publicznej im. Jarosława Iwaszkiewicza w Sępólnie Krajeńskim i ambasador archiwistyki społecznej. Podczas wywiadu opowiada o pasji do odkrywania lokalnej historii i potrzebie pielęgnowania dziedzictwa kulturowego.

Zmarła prof. dr hab. Maria Bogucka

Maria Bogucka (1929-2020) - wybitna badaczka historii kultury staropolskiej oraz dziejów Pomorza i Gdańska, a także wieloletnia redaktorka „Acta Poloniae Historica”, zmarła 27 października 2020 roku.

Mateusz Balcerkiewicz

Redakcyjne

Premiera: Szczepan Michmiel – „II wojna światowa wybuchła w Szymankowie”

Szymankowo było pierwsze. 1 września 1939 roku, około godziny 4.30, w tej niewielkiej miejscowości na Żuławach Niemcy zamordowali dwudziestu jeden polskich celników i kolejarzy. Zginęli, ponieważ byli Polakami... Te dramatyczne wydarzenia towarzyszyły początkowi największego konfliktu zbrojnego w dziejach.

Michał Świgoń

Ciężar pamięci. Zbrodnia w Aleksandrowie Kujawskim

U schyłku II wojny światowej w niewielkim Aleksandrowie Kujawskim doszło do samosądu na niemieckiej ludności. Lata morderstw i okrucieństw ze strony hitlerowskiego okupanta doprowadziły do wybuchu nienawiści. Jednak czy zbrodnię można usprawiedliwiać zbrodnią?

Piotr Pytlakowski

Krwawa Niedziela w Bydgoszczy: dwie prawdy wrześniowych wydarzeń

Tak zwana „Krwawa Niedziela” w Bydgoszczy miała miejsce, gdy 3 i 4 września 1939 roku doszło do rozstrzelania niemieckich cywilów przez Polaków. Czy byli to dywersanci czy niewinne ofiary? Wydanie to i związane z nim represje niemieckie wciąż budzą kontrowersje.

Mateusz Łabuz

Westerplatte – dobrze przygotowany sukces

Obco brzmiąca nazwa Westerplatte stała się symbolem walki do końca jeszcze w trakcie kampanii wrześniowej. Jak doszło do tego, że polscy żołnierze wytrwali siedem dni na półwyspie, którego początkowo nie chciano nawet na placówkę wojskową?

Mateusz Balcerkiewicz

Zainaugurowano wystawę „Sztuka plakatu muzealnego na przykładzie kolekcji Muzeum Okręgowego w Toruniu”

15 sierpnia otwarta została nowa wystawa w Muzeum Okręgowym w Toruniu. Tym razem odwiedzający będą mogli podziwiać plakaty, które na przestrzeni ostatnich 70 lat promowały wydarzenia oraz ekspozycje organizowane w murach tej toruńskiej placówki.

Katarzyna Reszkowska

W Starorypinie Prywatnym archeolodzy badają najstarsze chrześcijańskie groby Ziemi Dobrzyńskiej

Kilkadziesiąt pochówków szkieletowych z XI w., w większości dzieci, odkryli archeolodzy w Starorypinie Prywatnym. Według badaczy są to najstarsze znane groby chrześcijańskie Ziemi Dobrzyńskiej. Bogactwo wyposażenia grobów zaskoczyło naukowców.

Muzeum Gdańska wzbogaciło się o nowy zabytek. To 330-letnie bursztynowe szachy

Bursztynowe szachy warte 2,4 mln zł to unikatowy zabytek. Zostały wykonane ok. 1690 roku prawdopodobnie przez Michaela Redlina, mistrza gdańskiego cechu bursztynników, który uchodzi za jednego z najsłynniejszych reprezentantów swojego zawodu.

1 września 2020 - obchody 81. rocznicy wybuchu II wojny światowej

Tegoroczne obchody 81. rocznicy wybuchu II wojny światowej odbędą się na Westerplatte i zorganizuje Wojsko Polskie, a sama uroczystość będzie miała charakter państwowy.

Powstała naukowa gra komputerowa o dawnym systemie wodociągowym Grudziądza

Darmowa, strategiczna gra komputerowa „Waterworks!” opowiada o dawnym systemie doprowadzania wody do Grudziądza. Powstała na bazie wyników badań historyczno-archeologicznych prowadzonych przez dr. Wacława Kulczykowskiego z Uniwersytetu Gdańskiego.

Archeolodzy: konstrukcje sprzed 7 tys. lat spod Torunia były monumentalne

Rondele, czyli konstrukcje kultowe sprzed 7 tys. lat odkryte niedaleko Torunia, składały się z rowów o szerokości nawet 3 m i głębokości 2 m – wynika z badań archeologów. Były olbrzymie jak na tamte czasy, ich wykonanie wymagało pracy dziesiątek ludzi wyposażonych w kościane kopaczki – sugerują badania.

Piotr Samól – „Młode Miasto Gdańsk (1380-1455) i jego patrymonium” – recenzja i ocena

Młode Miasto Gdańsk istniało ledwie 75 lat, a jednak zapisało się w zbiorowej świadomości gdańszczan. Pamięć o zburzonym ośrodku ewoluowała, wprowadzając do debaty wiele półprawd, m.in. o zaciekłej konkurencji między gdańskimi ośrodkami. Piotr Samól w swojej pracy doktorskiej odkrywa historię Młodego Miasta na nowo.

Marian Kwapiński – „Świadomość mityczna wobec śmierci. Kanopy pomorskie” – recenzja i ocena

Urny twarzowe to bez wątpienia jedna z najciekawszych grup zabytków archeologicznych, które można odnaleźć w granicach dzisiejszej Polski. Charakterystyczny kształt i często bogate zdobienia budzą wyobraźnię wszystkich pasjonatów archeologii, a ich symbolika przez dziesięciolecia budziła żywe dyskusje.

Mateusz Okoński

Poszukiwani eksperci, którzy pomogą przełożyć XVIII-wieczny dziennik podróży gdańszczan po Europie

Tłumaczenie i transliteracja XVIII-wiecznych rękopisów opisujących kilkuletnią podróż gdańszczanina Nathanaela Jacoba Gerlacha po Europie to cel projektu Biblioteki Politechniki Gdańskiej i Instytutu Kultury Miejskiej w Gdańsku. Instytucje poszukują ekspertów, którzy mogliby im pomóc w tym zadaniu.

Łuski i guziki – pierwsze znaleziska archeologów w Dolinie Śmierci w Chojnicach

Łuski różnego kalibru, guziki od bielizny, fragment medalika – to pierwsze znaleziska archeologów dokonane w Dolinie Śmierci w Chojnicach. W czasie II wojny światowej Niemcy zamordowali tam, jak się szacuje, ponad tysiąc osób. Większość szczątków spoczywa tam do dziś.

Daniel Gucewicz – „Kalwaryjska rebelia. Z historii wybranych sanktuariów Pomorza Gdańskiego w okresie Polski ludowej” – recenzja i ocena

Ruch pielgrzymkowy w PRL nie budził dotąd zainteresowania ze strony historyków. Czy słusznie? Jest okazja, by się o tym przekonać.

Adam Wiśniewski

Polityka wyznaniowa PRL

Jak kształtowała się polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego? Jakie instytucje odpowiadały za jej kreowanie?

Daniel Gucewicz

Trójmiasto: Naukowcy namierzyli ślady po powodziach morskich sprzed tysiącleci

W rejonie dzisiejszego rezerwatu przyrody Mechelińskie Łąki (k. Trójmiasta) naukowcy znaleźli unikalne ślady pozostawione przez powodzie morskie sprzed około 1500 lat. Pomogły w tym rzadko prowadzone w Europie analizy zachowanych w ziemi osadów.

Jan Daniluk – „Miasta skoszarowane. Gdańsk i Sopot jako garnizon Wehrmachtu w latach 1939-1945” – recenzja i ocena

Jak zachować odpowiednie proporcję między rzetelnym opracowaniem naukowym a interesującą lekturą, która pochłonie szerokie grono czytelników? Książka Jana Daniluka „Miasta skoszarowane” jest najlepszą odpowiedzią na to pytanie.

Kamil Kartasiński

Noc Muzeów 2020 – Gdańsk: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2020! Gdańsk także szykuje się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia w Gdańsku, Gdyni i Sopocie. Artykuł będzie uzupełniany na bieżąco.

Noc Muzeów 2020 – Bydgoszcz: program, lista muzeów

Zbliża się Noc Muzeów 2020! Bydgoszcz także szykuje się do tej imprezy. W tym miejscu znajdziesz program, listę muzeów i najważniejsze informacje dotyczące tego wydarzenia. Artykuł będzie uzupełniany na bieżąco.

Piotr Brzeziński – „Zwijanie sztandaru. Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku w latach 1975-1990” – recenzja i ocena

Ostatnie stadium istnienia PZPR to interesująca opowieść o upadku systemu i jego elit, które coraz bardziej gardziły przeciętnymi ludźmi. Jak erozja partii przebiegała w Gdańsku – kolebce „Solidarności”?

Marek Chrzanowski

Gdańsk: Odnaleziono grób lekarza i astronoma Mateusza Nataniela Wolfa

Zakończył się pierwszy etap poszukiwań miejsca pochówku żyjącego w XVIII wieku gdańskiego lekarza, astronoma i przyrodnika Mateusza Nataniela Wolfa – poinformowało we wtorek Gdańskie Stowarzyszenie Biskupia Górka.

Dwie olbrzymie konstrukcje sprzed 7 tys. lat odkryto pod Łysomicami

Kręgi w zbożu dostrzeżone pod Łysomicami (woj. kujawsko-pomorskie) to kontury olbrzymich konstrukcji sprzed prawie 7 tys. lat. Chronił je system rowów. Tego typu budowle nie były do tej pory znajdowane na wschód od linii Wisły, dlatego badacze określają znalezisko mianem sensacyjnego.

Powstała wirtualna rekonstrukcja średniowiecznego portu w Pucku

W średniowiecznym w Pucku istniał nie jeden, ale trzy porty – ustalili archeolodzy podwodni z Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu. Działały jeden po drugim, od X do XIV w. Eksperci przygotowali filmową animację tego, który istniał w czasach panowania Bolesława Krzywoustego.

Archeolodzy wiedzą, w jakich naczyniach 4,5 tys. lat temu przygotowywano potrawy z fok i ryb

Niektóre z naczyń używanych przez łowców żyjących 4,5 tys. lat temu w okolicy dzisiejszego Rzucewa (woj. pomorskie), służyły do przygotowywania potraw z ryb, fok i morświnów – ustalili naukowcy dzięki analizie tłuszczów, które zachowały się w ściankach naczyń.

Jezioro Gopło odsłoniło konstrukcje, które mogły być elementami portu

Jezioro Gopło odsłoniło drewniane konstrukcje sprzed tysiąca lat. Dzięki niskiemu stanowi wody zauważyło je mieszkające nieopodal małżeństwo archeologów. W tym miejscu mógł istnieć most lub port związany z funkcjonowaniem wczesnośredniowiecznego grodziska w Mietlicy.

Przyczyny rzezi Gdańska z 12/13 listopada 1308 r.

Gdańsk zmagał się z poważnymi problemami na długo przed tym, jak rycerze Najświętszej Marii Panny dokonali tam brutalnego ataku. Co doprowadziło do zniszczenia miasta i rzezi dokonanej przez Zakon Krzyżacki na jego mieszkańcach?

Aleksandra Anna Drążek

Reprodukcja egipskiej „Księgi Umarłych” do obejrzenia w Gdańsku

Faksymile egipskiej „Księgi Umarłych” – papirusowego manuskryptu z hieroglifami i kolorowymi ilustracjami pochodzącego z ok. 1250 r. p.n.e. – będzie można obejrzeć w połowie listopada w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku.

Powołano Radę Instytutu Dziedzictwa Solidarności

Rada Instytut Dziedzictwa Solidarności już działa! Jej pierwsze posiedzenie odbyło się we wtorek, 5 listopada, w sali BHP Stoczni Gdańskiej.

Mirosław Gliński, Jerzy Kukliński – „Kronika Gdańska”, tom 1: 997–1945 – recenzja i ocena

Wydana w 1997 roku „Kronika Gdańska” rozeszła się błyskawicznie i przez wiele lat była obiektem poszukiwań pasjonatów historii nadmotławskiego grodu. Ta monumentalna praca wreszcie doczekała się drugiego wydania.

Cezary Wołodkowicz

Genetyk: chcemy odtworzyć wygląd twarzy żołnierzy z Westerplatte

Chcielibyśmy zrekonstruować wygląd twarzy żołnierzy, których szczątki odkryto na Westerplatte – powiedział PAP genetyk Andrzej Ossowski z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie. Badacze zwrócili się też z prośbą do rodzin obrońców Westerplatte o przekazanie próbek DNA, koniecznych do identyfikacji poległych.

Emma Popik – „Królowa Salwatora” – recenzja i ocena

Niemal każde miasto ma dzielnice czy kwartały, w których ogniskuje się historia nie tylko ich samych, ale miasta, czy nawet regionu. Emma Popik zaprasza do wspólnej wędrówki po Biskupiej Górce.

Jerzy Klimczak

Ciekawostki i rocznice

Województwo chełmińskie w XVI wieku okiem kartografii historycznej MAPY

Województwo chełmińskie było w czasach nowożytnych częścią Prus Królewskich. Jak wyglądały tereny wokół Torunia, Chełmna, Grudziądza i Brodnicy w XVI wieku? Zrozumieć to mogą pomóc nam mapy tego obszaru.

Marcin J. Sobiech

Beletrystyka

Westerplatte. Dni i godziny przed burzą

Jacek Komuda w swej najnowszej powieści zabiera nas na Westerplatte. Jest koniec sierpnia 1939 roku. Za chwilę rozpocznie się pierwsza z wielu bitew wojny, która pochłonie dziesiątki milionów ofiar.

Jacek Komuda

Bydgoszcz – klucz do wojny z zakonem

Wojna polsko-krzyżacka z lat 1409-1411 kojarzona jest przede wszystkim z wiktorią grunwaldzką. Grunt pod nią zbudowały jednak zwycięstwa odniesione we wcześniejszej fazie konfliktu.

Antoni Olbrychski

1 września 2019 Gdańsk - obchody 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej PROGRAM

Gdańszczanie upamiętnią 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej. W programie obchodów zaplanowano uroczystości na Westerplatte, wystawę w Muzeum II Wojny Światowej oraz Marsz Życia. Wiadomo też, że do miasta przyjedzie 200- osobowa delegacja z Niemiec.

Pomorskie: liczne znaleziska w średniowiecznym grodzisku w Owidzu

Tysiące fragmentów naczyń ceramicznych, monety, amulety i ofiara w postaci czaszki psa pod progiem domu – to najciekawsze odkrycia dokonane w tym roku na średniowiecznym grodzisku w Owidzu (Pomorskie).

Przemysław Ruchlewski – „Działania władz państwowych wobec Kościoła katolickiego w Toruniu” – recenzja i ocena

Historia widziana z perspektywy regionu często uwypukla zagadnienia, na które nie zwracamy uwagi podczas lektury syntezy. Taka właśnie jest książka Przemysława Ruchlewskiego o polityce władz komunistycznych wobec Kościoła w diecezji chełmińskiej.

Leszek Molendowski

Multimedia

„Wolne miasto” – cały film w HD Video

Na kanale YouTube "Studia Filmowego TOR":https://www.youtube.com/channel/UCalRj86akc7Jr2wLUlOHnqw można obejrzeć w całości zrekonstruowany cyfrowo film „Wolne miasto” w reżyserii Stanisława Różewicza. Produkcja z 1958 roku opowiada historię bohaterskiej obrony Poczty Polskiej w Gdańsku 1 września 1939 roku. Polecamy!

Paweł Czechowski

Mat. pras. , Magdalena Mikrut-Majeranek

Dni Otwarte Żuławskich Zabytków program, atrakcje

Nadchodzi kolejna edycja Dni Otwartych Żuławskich Zabytków! Tradycyjnie, w ostatni weekend czerwca (29 i 30.06) unikalne skarby regionu zostaną udostępnione dla zwiedzających. Oprócz samej możliwości zwiedzenia obiektów przygotowane zostały atrakcje w postaci wykładów, pokazów czy warsztatów.

Love Boat: Rozkosze rejsów „Stefanem Batorym” na fotografiach Hipolita Śmierzchalskiego

Muzeum Emigracji w Gdyni zaprasza na wystawę czasową prezentującą wybór fotografii wykonanych na pokładzie słynnego polskiego transatlantyku. Kuratorami wystawy są dr Adam Mazur i Nicolas Grospierre. Wystawa trwa do 1 września 2019 r. Wstęp wolny.

Reklama

Reportaże/relacje

„Made in Britain” i „...on making” – wystawy

„Made in Britain” to multidyscyplinarny projekt prezentujący na dwóch wystawach sztukę brytyjską, która dosłownie została wytworzona w Wielkiej Brytanii w XXI wieku. Na wystawie, której kuratorami są Ann McNay, Małgorzata Ruszkowska-Macur i Robert Priseman zostaną pokazane 132 prace reprezentujące malarstwo, rysunek i grafikę ze zbioru _The Priseman Seabrook Collection_. Ekspozycja „…on making” będzie z kolei prezentacją 44 fotografii dziewięciu autorek, wybranych przez Sian Bonnell i Małgorzatę Taraszkiewicz-Zwolicką. Do zobaczenia w oddziale Muzeum Narodowego w Gdańsku – Zielonej Bramie.

Reportaże/relacje

„ANIMALIUM. Dürer, Schultz, Dujardin i inni. Ryciny z Muzeum Narodowego w Gdańsku” – wystawa

„ANIMALIUM. Dürer, Schultz, Dujardin i inni. Ryciny ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku” to specjalny pokaz towarzyszący wystawie „Natura i duchowość. Carl Borromäus Ruthart (1630-1703)”. Ten interesujący zbiór rycin zwierząt stanowi doskonałe uzupełnienie wystawy obrazów Rutharta w Muzeum Narodowym w Gdańsku.

Krzysztof Drozdowski – „Tajemnica Doliny Śmierci. Droga do prawdy. Bydgoszcz-Fordon 1939-2018” – recenzja i ocena

Egzekucje przeprowadzone jesienią 1939 r. na terenie fordońskiego wąwozu w zboczu pradoliny Wisły nie zostały po dzień dzisiejszy dostatecznie ujawnione. Nadal pozostaje wiele wątpliwości dotyczących liczby ofiar, które mogą spoczywać w Dolinie Śmierci.

Daria Czarnecka

Reportaże/relacje

„Natura i duchowość. Carl Borromäus Ruthart (1630–1703)” – wystawa

W Muzeum Narodowym w Gdańsku, w Oddziale Sztuki Dawnej przy ul. Toruńskiej 1 tylko do 31 maja 2019 możemy zapoznać się z życiem i twórczością gdańszczanina Carla Borromäusa Rutharta. Wystawa „Natura i duchowość. Carl Borromäus Ruthart (1630–1703)” koncentruje się na zbiorach Narodowego Muzeum Abruzji w L'Aquila, pokazuje obrazy namalowane w okresie, gdy Ruthart był celestyńskim mnichem, dotąd nigdy niepokazywane poza miejscem powstania, niektóre z nich są prezentowane po raz pierwszy.

Redakcyjne

Premiera: „Z historią na szlaku. Zabytki w Polsce, które warto zobaczyć. Część 2”

Zapraszamy w kolejną podróż po kraju śladami przeszłości - kilkanaście historycznych krain i dziesiątki atrakcji turystycznych: cerkwie i kościoły, zamki i pałace, muzea i pola bitew. Wszystkie te miejsca zasługują na bliższe poznanie i odwiedziny już w najbliższym czasie!