1945-1989

Czerwiec 1976 – robotniczy bunt w epoce „socjalistycznego dobrobytu”

Lata 70. w Polsce często są mitologizowane. Legendę „liberała” Edwarda Gierka i powszechnego dobrobytu, który miał rzekomo panować w okresie jego rządów, łatwo jednak podważyć. Wystarczy wziąć pod lupę sprawę robotniczych protestów przeciwko władzom PRL w czerwcu 1976 roku.

Konrad Ruzik

Jerzy Giedroyc - „W poszukiwaniu innej historii” - recenzja i ocena

Polska polityka historyczna uprawiana z Paryża potrafiła być nie mniej wpływowa niż ta kierowana z Warszawy. Na czym polegał fenomen Jerzego Giedroycia, „Kultury” i „Zeszytów Historycznych”?

Magdalena Czoch

Adam Schaff – portret marksistowskiego filozofa

Adam Schaff to największy guru powojennej polskiej filozofii marksistowskiej. Jednocześnie człowiek, który od połowy lat 60. był w Polsce regularnie opluwany, a po 1989 roku o wiele większą sławą niż w ojczyźnie, cieszył się za granicą. Mało jest postaci o tak skomplikowanej biografii i osobowości jak Adam Schaff.

Mateusz Kuryła

Tomasz Leszkowicz , Mat. pras.

„Polskie wizje i oceny komunizmu po 1939 roku” – dyskusja w Krakowie

Już jutro w siedzibie Muzeum Historycznego Miasta Krakowa odbędzie się dyskusja wokół książki „Polskie wizje i oceny komunizmu po 1939 roku” (red. Bogdan Szlachta, Rafał Łatka), przedstawiającej problem postrzegania ZSRR i ideologii komunistycznej w różnych środowiskach polityki polskiej w XX wieku.

Reportaże/relacje

Wykus – tradycja polskiego oporu

Które miejsce w Polsce stało się bazą polskich partyzantów? Gdzie do dziś kwitnie pamięć o walce o wolność naszego kraju? Uroczysko Wykus, teren działalności oddziałów powstańczych i partyzanckich, co roku skupia osoby, chcące upamiętnić historię polskiego ruchu oporu.

Anna Szczykutowicz

Wspomnienia

Albert Sługocki - „Moje życie, moje wojny” - recenzja i ocena

Życie Alberta Sługockiego do niedawna upływało na ciągłej walce. Nie zawsze były to zmagania frontowe z bronią w ręku, ale zawsze stawką było czyjeś życie.

Szymon Koziatek

Piotr Zychowicz – „Żydzi. Opowieści niepoprawnie polityczne” – recenzja i ocena

Reklamowanie danej książki jako kontrowersyjnej czy niepoprawnej to znany mechanizm reklamowy. Czasem jednak czytelnik dostaję do ręki pracę będącą zaprzeczeniem treści z samej okładki książki.

Łukasz Męczykowski

Między oporem a przystosowaniem – harcerstwo w PRL

Harcerstwo wydawało się idealnym środowiskiem do szerzenia komunistycznej propagandy, jednak wielu jego członków nie wyrzekło się dawnych ideałów. Jak wyglądała działalność tego ruchu w PRL?

Anna Szczykutowicz

Magdalena Heruday-Kiełczewska - „Solidarność nad Sekwaną” - recenzja i ocena

Gdy komuniści wprowadzili w Polsce stan wojenny, przyszłość „Solidarności” była niepewna. Ku zaskoczeniu generałów odrodziła się ona nie tylko nad Wisłą, ale również...nad Sekwaną.

Mateusz Lipko

Eryk Lipiński – „Pamiętniki” (informacja)

Słodko-gorzka opowieść jednego z najbardziej znanych karykaturzystów polskich, który był inicjatorem powołania do życia pisma satyrycznego „Szpilki”, a także pomysłodawcą i założycielem Muzeum Karykatury w Warszawie.

„Rok 1945. Między wojną a podległością” - red. Marta Markowska - recenzja i ocena

Parafrazując Sienkiewicza, można powiedzieć, że rok 1945 był to dziwny rok, w którym rozmaite znaki na niebie i ziemi zwiastowały jakoweś klęski i nadzwyczajne zdarzenia. Najnowsza publikacja Ośrodka Karta opowiada o czasie wojny i wcale nie tak oczywistym pokoju.

Rafał Łatka - „Polityka władz PRL wobec Kościoła katolickiego w województwie krakowskim w latach 1980-1989” - recenzja i ocena

Praca Rafała Łatki dowodzi, że tylko odważne, rzetelnie badania pozwolą nam poznać historię PRL. Szczególnie w materii tak delikatnej jak dzieje Kościoła katolickiego.

Krzysztof Michalski

Aleksander Dumas i muszkieterowie kontra Hollywood

Aleksander Dumas w połowie XIX wieku napisał powieść „Trzej muszkieterowie”. Dziś, czyli na początku wieku XXI, wciąż cieszy się ona niesłabnącą popularnością. Kiedy rodacy autora, bracia Lumière, wynaleźli kinematograf, przygody młodego Gaskończyka d’Artagnana i jego trzech przyjaciół niemal od razu stały się obiektem filmowych adaptacji.

Michał Rogalski

Bracia Jabłkowscy – polski biznes w zachodnim stylu

Bracia Jabłkowscy to nazwa popularnego Domu Towarowego, który był jednym z najsłynniejszych sklepów w przedwojennej Polsce. Co ciekawe, nie założył go mężczyzna.

Przemysław Mrówka

Europejskie Centrum Solidarności zaprasza na konferencję naukową: „Czerwiec 1976”

W czerwcu 2016 roku minie 40 rocznica buntu robotniczego z 1976 roku. Niech będzie ona okazją do refleksji, podsumowań oraz podjęcia nowych badań na tymi wydarzeniami, ze szczególnym uwzględnieniem Pomorza. Zapraszamy na konferencję naukową, która będzie poświęcona zagadnieniu Czerwca 1976 r.

Kwartalnik „Karta” – numer 87 – recenzja i ocena

Najnowszy periodyk Ośrodka Karta po raz kolejny dotyka tego, co w pamięci i wiedzy wydaje się ulotne: losów zbiorowości poprzez pryzmat wybranych jednostek. Ten sposób przedstawiania historii znalazł już szerokie grono stałych czytelników. Co tym razem ma nam do zaoferowania kwartalnik „Karta”?

Rambo: ikona popkultury

Niewielu fikcyjnych bohaterów zapisało się w zbiorowej świadomości tak trwale jak John Rambo. Postać, w którą wcielił się Sylvester Stallone, stała się ikoną popkultury, symbolem i punktem odniesienia dla hollywoodzkich filmów akcji, uosobieniem twardziela i komandosa, a także obiektem niezliczonych parodii.

Michał Rogalski

„Wywieziono nas bydlęcymi wagonami” – oprac. S. Rosenbaum. D. Węgrzyn – recenzja i ocena

Tragedia Górnośląska 1945 roku bardzo długo stanowiła temat tabu. Co prawda wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium Polski w żadnym regionie nie przebiegło spokojnie, ale to właśnie podzielony przed wojną między Polskę i Niemcy Śląsk, stał się areną wywózek do Związku Sowieckiego o bezprecedensowej skali.

Redakcyjne

PREMIERA: Michał Rogalski – „Bohaterowie popkultury: od Robin Hooda do Rambo”

Oryginalny James Bond był seksistą i nałogowym palaczem. John Rambo wręcz przeciwnie – zaczynał jako ofiara wojny w Wietnamie, niesprawiedliwie potraktowana przez władzę. Pierwszego postrzegamy dziś jako wzór szpiega-dżentelmena, a drugiego jako stereotypowego komandosa, zabijającego wrogów z pierwotnym okrzykiem wściekłości. Dlaczego?

Redakcja

Zielone Berety – amerykańskie siły specjalne

Zielone Berety: dzieje niedocenionej jednostki. Niemal każdy, kto interesuje się obronnością, jest w stanie wymienić co najmniej pięć formacji specjalnych i powiedzieć na ich temat dwa słowa. Co ciekawe, rzadko kiedy zalicza się do nich jedną z najstarszych, zwaną „Zielonymi Beretami”.

Przemysław Mrówka

Johanna Bodor – „Nie szkodzi, kiedyś zrozumiem” (informacja)

Johanna Bodor miała szczęśliwe dzieciństwo. Mieszkała w Bukareszcie, gdzie jej rodzice prowadzili otwarty dom, miejsce spotkań inteligencji węgierskiej, niemieckiej i rumuńskiej, a zarazem ważny punkt kontaktowy dla Węgrów rozdzielonych po wojnie granicą. Ale wszyscy żyli w Rumunii dyktatora Ceauşescu.

„Rewolucja kulturalna” w Chinach. Prymat idei czy walka o władzę?

"Rewolucja kulturalną" w Chinach rozpoczęto 16 maja 1966 roku. Należy ją jednak traktować jako nawiązanie do najkrwawszych praktyk radzieckiego ustroju komunistycznego. Ruch komunistyczny w Chinach pod wieloma względami różnił się od systemu panującego np. w Związku Radzieckim.

Marek Wiśniewski

Jerzy Giedroyc – „W poszukiwaniu innej historii” (informacja)

Jerzy Giedroyc miał dwie pasje – politykę i historię. Nie ulega wątpliwości, że przez ponad pół wieku konsekwentnie realizował własną politykę historyczną. Zajmowała Redaktora społeczna funkcja historii oraz związana z nią edukacyjna misja zmierzająca do gruntownej rewizji historycznego imaginarium Polaków.

ECS zaprasza do udziału w konferencji naukowej: „Stan Wojenny w Polsce 1981-83”

Konferencja odbędzie się 12–13 grudnia 2016 r. w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku. Zgłoszenia przyjmowane są do 10 września br. Udziałowi w konferencji towarzyszyć będzie publikacja artykułu w recenzowanej monografii naukowej (po akceptacji recenzenta).

Humphrey Carpenter – „J.R.R Tolkien. Biografia” – recenzja i ocena

Biografia takiego pisarza jak J.R.R Tolkien powinna być tak napisana, aby zainteresować zarówno tych, którzy przeczytali jego dzieła dziesiątki razy, jak i tych, którzy dopiero usłyszeli o twórcy „Władcy Pierścieni”. Czy jest tak w przypadku książki Humphrey’a Carpentera?

Ppłk Maciej Kalenkiewicz, „Jan Kotwicz”, „Kotwicz” „Kotwica”, „Maciej”, „Bóbr”

Maciej Kalenkiewicz – jeden z najlepszych cichociemnych, zabity w walce z Sowietami. Bohater, którego należy pamiętać.

Marek Jedynak

Arkadiusz Stempin – „Sojusznicy. Od Fryderyka i Katarzyny Wielkiej do Merkel i Putina” – recenzja i ocena

W historii nieraz zdarzało się, że sytuacja Polski była funkcją stosunków niemiecko-rosyjskich. Jednak takie spojrzenie nie wyczerpuje tematu. Dobrze pokazuje to nowa książka Arkadiusza Stempina.

Michał Gadziński

Zaproszenie do udziału w konferencji naukowej „Historia Stoczni Gdańskiej”

Europejskie Centrum Solidarności, Instytut Pamięci Narodowej, Narodowe Muzeum Morskie i NSZZ „Solidarność” zapraszają do udziału w konferencji naukowej: „Historia Stoczni Gdańskiej”, która odbędzie się 3–4 listopada 2016 r. w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku. Zgłoszenia przyjmowane są do 30 czerwca.

Mat. pras. , Maciej Zaremba

Cały naród buduje swoją stolicę - spacer o warszawskim socrealizmie

Varsaviada NZS UW wraz z biurem WAWstep zapraszają na spacer „Cały naród buduje swoją stolicę”, który odbędzie się *w najbliższą niedzielę 8 maja o godz. 12:00.* Zbiórka pod pomnikiem de Gaulla. Wydarzenie pod patronatem Histmag.org!

Multimedia

Cichociemni – Bolesław Kontrym „Żmudzin” Video

Cichociemny, powstaniec warszawski, ofiara stalinizmu, brat... wysokiego oficera Armii Czerwonej. Kim był Bolesław Kontrym ps. „Żmudzin”?

Pomocnik Historyczny POLITYKI

Mat. pras. , Maciej Zaremba

„Poznański Czerwiec 56' w kulturze masowej” - konferencja w Poznaniu

10 czerwca 2016 na Wydziale Historycznym UAM w Poznaniu odbędzie się konferencja pt. „Poznański Czerwiec 1956 roku w kulturze masowej w latach 1956-2015”. Zgłoszenia do 29 maja. Konferencja pod patronatem Histmag.org!

„Elity komunistyczne w Polsce” – red. M. Szumiło i M. Żukowski – recenzja i ocena

Jeżeli historię PRL można uznać za przez lata zakłamywaną, to dzieje elit komunistycznych były zakłamywane na potęgę. Publikacje takie jak ta dają nadzieję, że ta sytuacja trwale się zmieni.

Paweł Sztama

Frederick Taylor – „Wypędzanie ducha Hitlera. Okupacja i denazyfikacja Niemiec” – recenzja i ocena

Dekomunizacji w naszym kraju nigdy nie udało się przeprowadzić. Jeżeli może to być jakimś pocieszeniem, to po II wojnie światowej w Niemczech nie udało się przeprowadzić prawdziwej denazyfikacji. Ale próby podejmowano, o czym pasjonująco pisze Frederick Taylor.

Zemsta w imieniu prawa. Dekret o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego

Stalinizm zrywał z wszelkimi normami cywilizowanego prawa. Służyło nie tylko do zwalczani wrogów, ale często było też narzędziem propagandy. Najdobitniejszym tego przykładem był dekret o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego, wydany 22 stycznia 1946 r.

Tomasz Leszkowicz

Tomasz Leszkowicz , Mat. pras.

Jak wyglądała rewolucja powielaczy? Spotkanie z książką w Warszawie

Dzieje drugiego obiegu wydawniczego w PRL, mimo że pełne fenomenów, nie istnieją w świadomości Polaków. Historię tego zjawiska opisał dr Jan Olaszek, a jego książka „Rewolucja powielaczy. Niezależny ruch wydawniczy w Polsce 1976–1989” będzie tematem dyskusji w warszawskim Domu Spotkań z Historią 27 kwietnia.

Redakcyjne

PREMIERA: Tomasz Leszkowicz – „Oblicza propagandy PRL”

Rządzona przez komunistów Polska była niezwykłym krajem. Rządziła w nim partia, która nie miała szans na wygranie wyborów. Jego granice gwarantowała Moskwa, powszechnie znienawidzona przez obywateli. Choć był to kraj robotników, to właśnie do nich najczęściej strzelano na ulicach. Te absurdy starała się ukryć wszechobecna propaganda.

Michał Świgoń

Rewolucja goździków: portugalska droga do wolności

25 kwietnia Portugalia świętuje rocznicę rewolucji goździków, która obaliła dyktaturę Marcela Caetana, następcy António Salazara. W XX wieku była to jedna z nielicznych bezkrwawych rewolt na świecie.

Tomasz Skowronek

Magdalena Heruday-Kiełczewska

Ludzie „Solidarności” we Francji

Gdy 13 grudnia 1981 roku władze komunistyczne wprowadziły w Polsce stan wojenny „Solidarność” musiała przejść do podziemia. Ale jej komórki działały nie tylko nad Wisłą, ale także nad Sekwaną. Wśród ludzi „Solidarności” nie brakowało postaci bardzo znanych.

Teatr na gruzach Marginesy historii

Czerwiec 1945 roku. Warszawa leży w gruzach. Nie znaczy to jednak, że nie działają w niej teatry.

Paweł Rzewuski

Wiktor Krawczenko: jak uciec z komunistycznego raju?

W 1947 r. ukazały się we Francji wspomnienia „Wybrałem wolność”, których autorem był sowiecki dysydent Wiktor Krawczenko. Był on członkiem sowieckiej misji dyplomatycznej w Stanach Zjednoczonych, gdzie w 1944 r. poprosił o azyl polityczny. Tam też dwa lata później ukazało się pierwsze wydanie jego książki, która powstała we współpracy z byłym komunistą, dziennikarzem „New York Post”, Eugenem Lyonsem.

Marek Mikołajczyk

Opinie

Czego nas nie nauczą żołnierze wyklęci?

Żołnierze wyklęci zdają się wysuwać na pierwszy plan polskiej pamięci historycznej. Pytanie brzmi: czy to dobrze?

Paweł Rzewuski

„Jerzy Giedroyc – Jan Józef Lipski, Listy 1957-1991” - oprac. Ł. Garbal - recenzja i ocena

Wydanie korespondencji pomiędzy postaciami takiego formatu jak Jerzy Giedroyc i Jan Józef Lipski nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Chociaż ukazało się już wiele tomów listów z archiwum pierwszego z nich, to opracowany przez Łukasza Garbala tom pokazuje, że nadal można znaleźć tam fascynujące źródła.

Jan Olaszek

O „Gusłach” Witolda Kuli

W setną rocznicę urodzin przypominamy postać Witolda Kuli, wybitnego historyka gospodarczego i humanisty. Do zrozumienia jego życiowych wyborów niezbędna wydaje się lektura napisanych przez niego _Guseł_.

Tomasz Siewierski

Jędrzej Chumiński – „Robotnicy Polscy 1945-1956” – recenzja i ocena

W okresie PRL badania nad klasą robotniczą cieszyły się dużą popularnością. Ale powstające wtedy prace rzadko kiedy ukazywały prawdę. Skomplikowana rzeczywistość była dalekia od propagandowych sloganów.

Barbara Kasprzyk

Zimna wojna 1946-91. Pomocnik Historyczny „Polityki” - recenzja i ocena

„Od Szczecina nad Bałtykiem po Triest nad Adriatykiem na kontynent opadła żelazna kurtyna”. Te słowa Winstona Churchilla są fragmentem najsłynniejszego przemówienia „inaugurującego” okres zimnej wojny pomiędzy dotychczasowymi sojusznikami. Obrazowe porównanie „żelazna kurtyna” na stałe miało wpisać się w retorykę i narrację historyczną. Po siedemdziesięciu latach od podzielenia świata na Wschód i Zachód Tygodnik „Polityka” oddaje do rąk czytelników kolejny _Pomocnik Historyczny_, który ma przybliżyć kulisy tego ciągnącego się ponad pięćdziesiąt lat konfliktu.

Wywiady

Arcybiskup Damian Zimoń: Polski naród niesie swój krzyż przez trudną historię

Przy okazji 1050-lecia Chrztu Polski warto pamiętać o obchodzonych pół wieku temu uroczystościach Milenium, które dla Polaków było jednym z symboli walki z komunistyczną władzą. O przygotowania do ówczesnych obchodów oraz o ocenę tych wydarzeń zapytaliśmy ks. arcybiskupa seniora archidiecezji katowickiej Damiana Zimonia.

Elizabeth Taylor – królowa Hollywood

„Miss sutka MGM” (Richard Burton), „księżniczka berbeci” (Joan Crawford), „największe nieporozumienie na świecie” (Tallulah Bankhead) – to tylko niektóre z określeń, którymi ją opisywano. Mimo to Elizabeth Taylor uznawana jest za jedną z największych aktorek w historii kina.

Agata Łysakowska-Trzoss

Wspomnienia

Englert o Warszawie: Stare Miasto jak magnes

Jan Englert opowiada o swoich związkach ze stolicą. Co kocha, czego żałuje, co go irytuje?

Justyna Krajewska

Zimna wojna - walka na słowa

Propaganda sowiecka po II wojnie światowej opierała się na założeniach przyjętych przez wodza bolszewików – Lenina, że perswazja może być skuteczna tylko w przypadku elit. Masy miały być sterowane i zmuszone do akceptacji nowych idei.

Jakub Tyszkiewicz

Pomocnik Historyczny POLITYKI

Zimna wojna w kosmosie – Inicjatywa Obrony Strategicznej

Wypowiadając komunizmowi wojnę, Ronald Reagan był zdeterminowany wygrać ją wszelkimi możliwymi środkami. Nawet, jeśli oznaczało to konieczność rozmieszczenia broni w przestrzeni kosmicznej…

Przemysław Mrówka

Multimedia

Szpiegowskie gadżety zimnej wojny Video

Agenci z czasów zimnej wojny dysponowali arsenałem wynalazków do inwigilacji, przekazywania informacji i zabijania. Używali m.in. pierścionków, szminek, długopisów, parasoli oraz… gołębi.

Atomowy atol Bikini

Powstały o nim piosenki, jest trwale obecny w pokpkulturze. Oto atomowy atol Bikini.

Karolina Zawadka

Cezary Łazarewicz – „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka” – recenzja i ocena

Śmierć Grzegorza Przemyka zakatowanego przez milicjantów w maju 1983 r. to sprawa symboliczna. Z jednej strony pokazywała ona bestialstwo komunistycznej policji. Z drugiej - jej sprawców nigdy nie spotkała kara.

Grzegorz Wołk

Reportaże/relacje

70 lat minęło jak jeden dzień – jubileusz katowickiego VII LO

Szkoły nie tylko uczą, lecz także tworzą lokalną historię. Wiele powodów do dumy ma VII LO im. Harcerzy Obrońców Katowic, które 1 kwietnia obchodziło okrągły jubileusz swojego istnienia.

„Droga na północ” – oprac. Agnieszka Knyt - recenzja i ocena

Z czym polskiemu czytelnikowi kojarzy się Norwegia? Fiordy, ropa naftowa, zasobne państwo opiekuńcze. I mistrzowie w sportach zimowych. Czas na zupełnie nowe spojrzenie.

Tomasz Piotr Michalik

Jan Olaszek – „Rewolucja powielaczy. Niezależny ruch wydawniczy w Polsce 1976-1989” – recenzja i ocena

Jeden z najciekawszych i najbardziej niedocenianych fenomenów w dziejach Polski. Drugi obieg wydawniczy doczekał się wreszcie książki, która ochroni go przed zapomnieniem.

Tomasz Siewierski