Artykuły

…

Lula Kryńska: artystka, która zeszła na złą drogę

Elżbieta Kryńska brała udział w licznych konkursach piękności, była jedną z gwiazd teatru Ateneum i zagrała w kilku przedwojennych filmach... Jej życiorys pełen jest tajemnic i białych plam, chociaż niewątpliwie zasługuje ona na przypomnienie.

Marek Teler

Artykuły

Czarownice z Salem

Historia „czarownic z Salem” wydarzyła się naprawdę. W XVII w. amerykańskim stanem Massachusetts wstrząsnęła seria niewyjaśnionych zdarzeń.

Stacy Schiff

Artykuły

Konfederacja Szwajcarska: „Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”

Szwajcaria słynie z wielu rzeczy prozaicznych – jak zegarki, czekolada i sery. Znana jest też z rzeczy nieco ważniejszych, jak banki, długotrwała neutralność polityczna czy w końcu unikalna w skali świata państwowość. Jak powstał kraj, który dziś znany jest jako Konfederacja Szwajcarska?

Paweł Czechowski

Artykuły

Legiony Polskie i tłumienie rewolucji haitańskiej

Zamiast walczyć o niepodległość Polski, musieli tłumić zryw wolnościowy mieszkańców Santo Domingo gdzieś na drugim końcu świata. Wyprawa haitańska zakończyła się katastrofą dla polskich żołnierzy.

Sławomir Leśniewski

Artykuły

Sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie: Hagia Sophia i San Appolinare nad Wisłą

Sobór św. Aleksandra Newskiego w Warszawie stanął tuż przed I wojną światową. Monumentalna świątynia była przez Polaków uznawana za element przemocy symbolicznej caratu, jednocześnie zaś był to ciekawy przykład ówczesnej architektury prawosławnej i nośnik konkretnej ideologii politycznej.

Dorota Walczak

Artykuły

Dzieciństwo i młodość Leonarda da Vinci

Wokół młodzieńczych lat Leonarda da Vinci narosło wiele mitów i legend. Co wiemy o wczesnych latach genialnego mistrza z Toskanii?

Walter Isaacson

Artykuły

Salomon Morel i Czesław Gęborski – oprawcy z komunistycznych obozów pracy

Każda władza deprawuje, władza absolutna deprawuje absolutnie – przekonywał w XIX wieku brytyjski historyk i polityk lord John Acton. Przykładami działania zdeprawowanej władzy absolutnej w „Gułagu nad Wisłą” były rządy Salomona Morela w obozie w Świętochłowicach i Czesława Gęborskiego w Łambinowicach.

Bogusław Kopka

Artykuły

Edward Raquello – zawrotna kariera polsko-żydowskiego Latynosa

Edward Raquello miał życie pełne niesamowitych zwrotów akcji. Początkujący polski aktor żydowskiego pochodzenia stał się bowiem latynoskim kochankiem w hollywoodzkich filmach, a następnie wymagającym szefem w Głosie Ameryki.

Marek Teler

Artykuły

Leonardo da Vinci: genialny artysta, który chciał poznać tajemnice wszechświata

Leonardo da Vinci nadal jest dla nas postacią tajemniczą i niezwykle interesującą. Zwykle postrzegany jest przez pryzmat wybranych dzieł, jednakże to życiorys oraz epoka i miejsce, w których przyszło mu żyć, ukształtowały go jako renesansowego artystę.

Kamil Kozakowski

Artykuły

Lato 1944: opowieści ze Starego Miasta

Płonąca stolica latem 1944 roku to nie tylko olbrzymie zniszczenia materialne, ale dramat zwykłych ludzi. I największe pragnienie: przeżyć.

Wacław Gluth-Nowowiejski

Artykuły

Machiny wojenne Leonarda da Vinci

Leonardo da Vinci pozostawił po sobie notatki wypełnione projektami maszyn wojennych. Zapoznajcie się z koncepcjami spingardy, wielostrzałowej broni palnej i pojazdu bojowego według mistrza Leonarda.

Domenico Laurenza

Artykuły

Pierwsze okręty podwodne: szybciej, głębiej, mocniej

Współczesne atomowe okręty podwodne to jeden z cudów techniki wojskowej – niemal niewykrywalne, zdolne operować po drugiej stronie globu, mogące pomieścić ponad setkę załogantów. Przeszły więc długą drogę od swych pierwszych, drewnianych przodków. Jak powstawały pierwsze okręty podwodne?

Przemysław Mrówka

Artykuły

Cóż, że ze Szwecji? Dynastia Wazów

Wazowie pojawili się na arenie europejskiej w pierwszej ćwierci XVI stulecia, wstrząsnęli kontynentem – głównie za sprawą wojennych czynów Gustawa Adolfa – po czym zniknęli w drugiej połowie XVII wieku, ustępując miejsca innym dynastiom. Pozostawili jednak po sobie trwały ślad.

Dariusz Milewski

Artykuły

Czarnobyl: Zlikwidować strefę śmierci

Byli likwidatorami skutków katastrofy w Czarnobylu. Wielu z nich nie zdawało sobie sprawy z tego, w jakich warunkach przyjdzie im pracować. Zapłacili za to wysoką cenę.

Paweł Sekuła

Artykuły

„Bunt rojstów”: Józef Mackiewicz bez retuszu o Kresach Wschodnich

„Bunt Rojstów” to jedna z najważniejszych pozycji polskiego reportażu międzywojennego. Józef Mackiewicz stworzył nie tylko barwny i fascynujący opis życia codziennego mieszkańców Kresów Wschodnich, lecz także wielkie oskarżenie administracji państwowej o nadużycia w stosunku do mieszkańców wschodnich województw II RP.

Filip Paluch

Artykuły

Igo Sym: gwiazda kina i szpicel Gestapo

Przedwojenny amant, popularny aktor, a ponoć także kochanek samej Marleny Dietrich. W latach trzydziestych podjął współpracę z III Rzeszą. Polskie podziemie wydało na niego wyrok śmierci.

Iwona Kienzler

Artykuły

Strajk włókniarek łódzkich w 1971 roku: lemiesze zamiast mieczy

Po wydarzeniach z grudnia 1970 roku kolejna fala strajków miała przetoczyć się przez Polskę Ludową w lutym 1971 roku. Miejscem, w którym wybuchł strajk włókniarek, była spokojna – jak sądzono – Łódź. Kobiety, stanowiące nawet do 80% załogi tamtejszych fabryk, pokonały pozornie wszechwładną partię.

Mateusz Balcerkiewicz

Artykuły

Podążając drogą bóstw – shintoizm w kulturze i historii Japonii

Shintoizm jest religią kultywowaną od niepamiętnych czasów wyłącznie w Japonii. Czci się w niej doczesność i życie. Jakie są zasady _shintō_ i jak wpłynęła ona na niepowtarzalną kulturę i historię Kraju Kwitnącej Wiśni?

Natalia Stawarz

Artykuły

Kłamstwo katyńskie i walka o pamięć

Groby polskich oficerów odkryte w lesie katyńskim w 1943 roku stały się kartą w politycznej grze mocarstw. Równocześnie rozpoczęła się batalia o prawdę i pamięć.

Maciej Wyrwa

Artykuły

Marvel - od komiksu do kinowego uniwersum

Skąd wzięło się zaufanie ludzkości do typów w jaskrawych strojach, kto był pierwszy: Kapitan Ameryka czy Superman i jaką rolę w tym wszystkim odegrał Stan Lee?

Agata Łysakowska-Trzoss

Artykuły

Czy kolonializm był zły?

Przyniósł wyłącznie zniewolenie i śmierć? A może doprowadził do rozwoju cywilizacyjnego w odległych zakątkach globu? Jak to w końcu było z tym kolonializmem?

Tom Phillips

Artykuły

Insurekcja warszawska: Wielkanoc skąpana we krwi

Insurekcja warszawska miała miejsce w marcu 1794 roku na ziemi krakowskiej. Kiedy rozpoczęło się powstanie kościuszkowskie, Rosjanie stacjonujący w Warszawie potajemnie szykowali mieszkańcom stolicy krwawą rzeź. Warszawiacy mieli tylko jedno wyjście – musieli ubiec zaborców. Udało im się odnieść niezwykłe zwycięstwo.

Aleksandra Niedźwiedź

Artykuły

Jan Zamoyski i Stefan Batory – historia politycznego tandemu

Po ucieczce Henryka Walezego do Francji Rzeczpospolita Obojga Narodów musiała wybrać kolejnego władcę. Jan Zamoyski, przeciwnik Habsburgów, postawił na zwycięzcę. Stefan Batory uczynił go jednym ze swoich najbliższych współpracowników.

Jakub Jędrzejski

Artykuły

Adam i Ewa w mitologii Azteków

Jak groźni Aztekowie wyobrażali sobie początki świata, jak wyobrażali sobie pierwszych ludzi i co to oznaczało dla całej cywilizacji mezoamerykańskiej?

Damian Dobrosielski

Artykuły

Listopad 1918: Wywalczyć Lwów dla Polski

W 1918 roku rozgrywały się losy Lwowa – „duchowej stolicy Polski". Jak starano się zabezpieczyć przynależność tego miasta do odrodzonej Polski?

Damian K. Markowski

Artykuły

Ina Benita i jej długa droga do Ameryki. Nieznane powojenne losy słynnej aktorki

Ina Benita, wbrew powielanym dotychczas informacjom, nie zginęła w czasie Powstania Warszawskiego, lecz zmarła czterdzieści lat później. Powojenne losy aktorki pełne były niezwykłych zdarzeń i nagłych zwrotów akcji. Zapraszamy do lektury drugiej części dziennikarskiego śledztwa!

Marek Teler

Artykuły

Pułkownik Walery Sławek i jego ostatnia droga

Walery Sławek był nie tylko politycznym wykonawcą idei Józefa Piłsudskiego, ale także jego przyjacielem przez ponad 30 lat. Po śmierci Marszałka nie mógł poradzić sobie w polityce. W kwietniu 1939 roku postanowił popełnić samobójstwo. W jaki sposób żegnano zasłużonego Pułkownika?

Filip Paluch

Artykuły

Starcie cywilizacji. Bizancjum i inwazja islamu

Po śmieci Mahometa i utworzeniu kalifatu Arabowie rozpoczęli najazd na bizantyńską Syrię. Do wielkiej bitwy doszło w 636 roku nad rzeką Jarmuk.

John Haldon

Artykuły

Kościół Ewangelicki Unii Staropruskiej: luteranie i kalwiniści w objęciach pruskiego orła

Nowatorski pomysł czy destruktywna fanaberia władcy? Narzucona przez monarchę unia wyznań ewangelickich w Prusach, w wyniku której powstał Kościół Ewangelicki Unii Staropruskiej, wzbudziła rozbieżne emocje i przyniosła istotne konsekwencje. Zadowoliła jednych, pognębiła innych, dopomogła germanizacji ziem polskich. Czym była i skąd wziął się jej pomysł?

Adrian Gendera

Artykuły

Alfred Trzebinski – zwyrodniały lekarz z Auschwitz

Współczujący lekarz i zwyrodnialec w mundurze SS. Postrach Auschwitz, Majdanka oraz Neuengamme.

Natalia Budzyńska

Artykuły

„Chłopi” – reż. J. Rybkowski – recenzja i ocena filmu

„Chłopi” Jana Rybkowskiego na podstawie powieści Władysława Reymonta to arcydzieło polskiej kinematografii. Reżyser zdołał uchwycić unikalny mikroświat przedstawiony przez wielkiego noblistę i pokazać, że „Chłopi” to także opowieść o nas samych.

Anita Brzyszcz

Artykuły

Jan Czerski w krainie mamutów

Jan Czerski został zesłany na katorgę za udział w powstaniu styczniowym. Pobyt na Syberii przeobraził się w długoletnie i owocne badania „nieludzkiej ziemi”. Jak do tego doszło?

Wojciech Lada

Artykuły

Tajemnice antycznej Arabii

Mieszkańcy bliskowschodnich pustyń nie cieszyli się nigdy wielką (ani dobrą) sławą, brakowało bowiem chętnych, którzy udaliby się na zamieszkane przez nich obszary i sporządzili o nich relacje. Źródła pisane i archeologiczne pokazują jednak, że tereny te odgrywały ważną rolę w antycznej polityce.

Tomasz Brodzki

Artykuły

Stanisław Przybyszewski i Dagny Juel

Stanisław Przybyszewski to jeden z najważniejszych twórców modernizmu. Niemcy nazywali go „der geniale Pole”. Jego życie obfitowało jednak w liczne skandale obyczajowe...

Agnieszka Woch

Artykuły

Z czego śmiali się żołnierze? Humor w prasie wojskowej czasów wojny polsko-bolszewickiej

Służba wojskowa, zwłaszcza na wojnie, może budzić bolesne doświadczenia i traumy. Żołnierze szukali różnych sposobów na ich oswojenie. Czy może być lepszy, niż zakpienie sobie z wojny i śmierci? Narzędziem rozpropagowania żołnierskiego humoru w latach 1919-1920 była prasa wojskowa.

Mateusz Balcerkiewicz

Artykuły

Esbeckie gry operacyjne

Komunistyczna Służba Bezpieczeństwa prowadziła niekiedy skomplikowane gry operacyjne. Ich celem było zniszczenie życiorysów niewygodnych osób… Tak jak w przypadku ks. Floriana Kniotka.

Piotr Świątkowski

Artykuły

Szachy nad Ormuzem

W dzisiejszym świecie jednym z najczęściej omawianych punktów zapalnych jest konflikt między Iranem a Arabią Saudyjską. 100 lat temu oba państwa właściwie nie istniały, 50 lat temu miały wspólnych sojuszników. Dziś są wrogami.

Maciej Krawczyk

Artykuły

Zaślubiny Polski z morzem: ile było „ślubów” z Bałtykiem?

Zaślubiny Polski z morzem kojarzą nam się przede wszystkim z gestem generała Hallera w 1920 roku, czasem zaś też z uroczystością w Kołobrzegu w marcu 1945 roku. Wydarzeń tych w naszej XX-wiecznej historii było jednak więcej.

Mateusz Balcerkiewicz

Artykuły

Staroobrzędowcy: skąd wziął się rozłam w rosyjskim prawosławiu?

Staroobrzędowcy to odłam rosyjskiego prawosławia, uformowany w XVII wieku w kontrze do reform patriarchy Nikona. Promowane przez niego zmiany doprowadziły do prześladowań i emigracji. Czy naprawdę przyczyną tych dramatycznych wydarzeń był jedynie spór o to, czy żegnać się dwoma, czy trzema palcami?

Dorota Walczak

Artykuły

Alma Kar – córka prawosławnego duchownego wkracza na salony

Alma Kar, muza producenta Stefana Gulanickiego, była jedną z najbardziej zagadkowych postaci polskiego kina lat 30. Pod tym tajemniczym pseudonimem skrywała się córka duchownego, która marzyła o wielkiej aktorskiej karierze.

Marek Teler

Artykuły

Sygurd Wiśniowski i złoto Gór Czarnych

Sygurd Wiśniowski i Henryk Sienkiewicz na bieżąco relacjonowali gorączkę złota, która wybuchła w Ameryce Północnej i opisywali sytuację Indian. Poznajcie pierwszego z nich.

Mateusz Będkowski

Artykuły

Wielka federacja polsko-kaukaska – tajne plany polityków II RP

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku polscy przywódcy i politycy marzyli o uczynieniu z Rzeczpospolitej europejskiego mocarstwa. Ponieważ założenia Traktatu Wersalskiego uniemożliwiały zmianę granic na zachodzie, ich oczy zwróciły się na wschód, m.in. w kierunku Kaukazu.

Kamil Kozakowski

Artykuły

Marian Rejewski i sekret Enigmy

Dokonania polskich kryptologów zapisały się w historii II wojny światowej. Jakie były początki prac nad rozszyfrowaniem Enigmy?

Dermot Turing

Artykuły

Wielka Emigracja po powstaniu listopadowym

Jaką rolę odgrywała Wielka Emigracja? Jakie koncepcje polityczne prezentowali polscy emigranci? Czas na powtórkę z historii!

Marek Chmaj, Janusz Wrona, Wojciech Sokół

Artykuły

Akcja pod Bezdanami

Akcja pod Bezdanami, czyli zuchwały napad na rosyjski pociąg na małej podwileńskiej stacji, przeprowadzona została 28 września 1908 roku. I przeszła do historii.

Sławomir Koper

Artykuły

Masakra w Tbilisi – kulminacyjny punkt drogi Gruzji do niepodległości

Rozpadający się Związek Sowiecki nie był skłonny poddać się zupełnie bez walki. Próby ratowania imperium czasami wiązały się z krwawymi wydarzeniami. Jednym z nich była masakra w Tbilisi z 9 kwietnia 1989 roku.

Przemysław Mrówka

Artykuły

Jak Neron zamordował własną matkę?

Neron kilka razy próbował ją zabić. Jak zginęła Agrypina, matka osławionego cesarza?

Aleksander Krawczuk

Artykuły

Krzysztof Arciszewski: od Parahyby do Lwowa

Krzysztof Arciszewski to jeden z najsłynniejszych nowożytnych awanturników polskich. Za popełnione brutalne morderstwo opuścił ojczyznę, przez kolejne lata służąc Holandii i walcząc w Europie i Brazylii. W ostatnich latach życia wrócił do Rzeczpospolitej, gdzie wykorzystał wojskowe doświadczenie.

Mateusz Będkowski

Artykuły

Żeby ludzie nie plotkowali... Skrywane nieślubne dzieci polskich arystokratek

O romansach i nieślubnych dzieciach polskich magnatów zachowało się wiele świadectw i dokumentów. Ich żony jednak również nie pozostawały mężom dłużne – ukrywały pozamałżeńskie ciąże, a po porodzie oddawały dzieci obcym ludziom na wychowanie.

Marek Teler

Artykuły

Tadeusz Kościuszko: obywatel świata?

Tadeusz Kościuszko, wybitny generał, naczelnik insurekcji 1794 roku i demokrata z przekonania, to ważna postać polskiej historii. Jego biografia wyróżnia się też pod innym względem – był być może jednym z pierwszych Polaków, których nazwać można było mieszkańcem świata.

Sebastian Adamkiewicz

Artykuły

Kto zabił JFK?

Powstało wiele hipotez dotyczących zabójstwa prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego. Jaką wartość prezentują? Czy przybliżają nas do poznania prawdy?

Nick Redfern

Artykuły

Terror na ulicach – egzekucje publiczne w Warszawie na przełomie 1943 i 1944 roku

Między październikiem 1943 roku a lutym 1944 roku przez Warszawę przetoczyła się fala publicznych egzekucji zakładników na ulicach. Był to bez wątpienia najbardziej tragiczny okres w życiu okupowanej stolicy, który dzisiaj, z uwagi na hekatombę powstania warszawskiego, pozostaje zapomniany.

Paweł M. Mrowiński

Artykuły

August II Mocny: władca, który przyśpieszył upadek Rzeczpospolitej

August II Mocny rządził państwem polsko-litewskim przez kilkadziesiąt lat, został jednak zapamiętany jako mocarz łamiący podkowy i domniemany ojciec ponad trzystu nieślubnych dzieci. Czy przedstawiciel dynastii Wettynów należał do najgorszych władców w naszej historii i przyspieszył upadek Królestwa?

Piotr Bejrowski

Artykuły

Bolesław Jerzy II – książę halicko-wołyński z Mazowsza

Bolesław Jerzy II był jedynym przedstawicielem dynastii Piastów mazowieckich, któremu udało się zdobyć władzę w Księstwie halicko-wołyńskim. Nie pozostawił po sobie jednak pozytywnej opinii wśród poddanych. To po jego śmierci ta część Rusi trafiła pod panowanie Kazimierza Wielkiego.

Marek Teler

Artykuły

Król Dawid, Filistyni i współczesny Izrael

Ziemia Święta i Bliski Wschód to świadkowie burzliwych dziejów. Czy biblijne teksty mówią także o współczesnej historii Izraela?

Paweł Smoleński

Artykuły

Ludwik Węgierski: czy siostrzeniec Kazimierza Wielkiego zasłużył na niesławę?

Ludwik Węgierski, następca ostatniego Piasta na polskim tronie, był jednym z najwybitniejszych monarchów ówczesnej Europy. Król jednak nigdy nie nauczył się języka polskiego i wkrótce po koronacji opuścił Koronę, pozostawiając rządy regencyjne matce. Ocena rządów Andegawena wciąż budzi więc spory.

Piotr Bejrowski

Artykuły

Krwawa łaźnia w Gąsawie

Zabójstwo Leszka Białego wstrząsnęło rozbitym państwem polskim. Kto stał za zbrodnią w Gąsawie w 1227 roku? Jakie były jej przyczyny i co oznaczała dla Konrada mazowieckiego? Co dziś wiemy na ten temat?

Agnieszka Teterycz-Puzio

Artykuły

Makabryczny zbiór szkieletów profesora Hirta

W 1943 roku niemiecki lekarz August Hirt zorganizował akcję selekcji i gromadzenia czaszek oraz szkieletów więźniów dla Uniwersytetu Rzeszy. W celu uzupełnienia kolekcji zagazowano 86 osób.

Hans-Joachim Lang

Artykuły

Victor Capesius – bestia z Auschwitz

Był farmaceutą i głównym aptekarzem w Auschwitz. Uprzejmy przedstawiciel koncernów, a za bramą obozu bezwzględny potwór. Za popełnione zbrodnie spędził jedynie kilka lat w więzieniu.

Patricia Posner

Artykuły

Jakim królem byłby Jan Zamoyski?

Był świetnym gospodarzem i utalentowanym wodzem. Mało brakowało, a Jan Zamoyski zasiadłby na polskim tronie. Plany te zniweczyła egzekucja Samuela Zborowskiego.

Andrzej Chwalba , Wojciech Harpula

…

Pierwszy polski
portal historyczny

Zamów newsletter

Zapisz się, aby otrzymywać przegląd najciekawszych tekstów prosto do skrzynki mailowej. Tylko wartościowe treści, zawsze za darmo.

Zamawiając newsletter, wyrażasz zgodę na użycie adresu e-mail w celu świadczenia usługi. Usługę możesz w każdej chwili anulować, instrukcję znajdziesz w newsletterze.

Portal

Histmag.org - o nas

Kontakt

Tematy

Wesprzyj nas!

Polecamy

Nasze e-booki i audiobooki

Współpraca